ESKİ TÜRK DİLİNDE TENGRİ SÖZÜNÜN ANLAMLARI
Divan-ı Lugat it-Türk'te Kaşgarlı Mahmut, Tengri sözüyle ilgili bir dizi örnek verir. Tengri sözü üç ayrı anlama gelmektedir.
ESKİ TÜRK DİLİNDE TENGRİ SÖZÜNÜN ANLAMLARI
Arif Cengiz Erman
Divan-ı Lugat it-Türk'te Kaşgarlı Mahmut, Tengri sözüyle ilgili bir dizi örnek verir. Tengri sözü üç ayrı anlama gelmektedir.
İlk olarak "Tanrı" anlamına gelir,
ikinci olarak "gök" anlamına;
üçüncü olarak da "büyük bir dağ, büyük bir ağaç gibi göze ulu görünen her şey" anlamına gelir.
Bu açıklamadan, Türklerin Tanrı'yı gök/doğa (evren) olarak algıladıkları sonucunu çıkarıyoruz.
Ayrıca "Tengrigen/Tengirgen" sözü "Tanrı'ya tapınan bilgin; bilgin kimse", "Tengrigerü/tengrikeri" sözü de "Tanrı'ya doğru, Tanrı'ya yönelerek" anlamına gelmektedir.
Bu üç tanım dışında, Tanrı = evren algısıyla bağlantılı olarak, "tengek" sözünün "hava",
"tengmek/tengitmek" sözünün "havalanmak, havaya yükselmek, gözden kaybolmak",
"tengtür" sözünün "elindekini havaya doğru kaldırmak, yükseltmek",
"teng" sözünü de "olanak, udak (fırsat)", "göl, bataklık" ve "denk/eş, öğür/yaşıt"
anlamlarına geldiğini görmekteyiz.
Buradan da, Tanrı kavramının yalnız gök/doğa (evren) ile değil; denge, eşitlik, olanak ve udak kavramlarıyla da bağlantılı olduğunu anlıyoruz.
Türklerin Tanrı'yı bu kavramlarla bağlantılı olarak algılamalarının tarihi oldukça eskidir. Bu algı, atalarımız Sümerlerde de bulunmaktadır.
Sümerce "Dingir", Tanrı demektir ve Türk dilindeki Tengir/Tengri/Tanrı sözünün kökenidir. Ancak Sümercede "An" sözü de "gök" ve "Tanrı" anlamların gelir. Ayrıca An, Sümerlerin tek tanrısıdır.
Aşağıda Sümerce hem Dingir, hem de An sözünü yazmak için kullanılan imge görülüyor.
TÜRKÇE ADLAR
A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
ARAPÇA ADLAR
A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
