Susa- fiilindeki +sa- eki üzerine

Susa- fiilindeki +sa- eki üzerine

Türkçemizde eklendiği fiile isteklenme anlamı katan, isimden isim yapım ekimiz +sa eki üzerinde konuşmaya değer bir ek. Son zamanlarda çaysa- şeklinde bir fiilde bile bu eki tanıklamaya başladık. Gerekse-, umursa-, garipse-, önemse-, duraksa- gibi fiillerde aynı ekin isteklenme anlamı dışında anlamlar da katabildiği görülür.

–sa eki Divanu Lugati’t-Türk’te de Kaşgarlı tarafından açıklanır. Kaşgarlı eki, hem “suw içsedi”, “aş yeysedi” gibi fiil kip eki olarak hem de “er suwsadı.” cümlesiyle isimden fiil yapım eki örneği ile açıklar. "er suwsadı" cümlesi için "sa' ekli diğer fiiller gibi] bu da dilemek anlamındadır.]" açıklamasını yapar. Kaşgarlı’nın bu ekin kökenine dair yaptığı etimoloji ise oldukça ilginç:

Kaşgarlı’ya göre bu ekin arzu etmek anlamı taşıyabilmesi,  sa- (saymak) fiilinden geliyor olmasından kaynaklanıyor. Kaşgarlı’ya göre bu ek “sa” edatından gelmiştir. “sadı neŋi” cümlesinden gelen bu ek söz konusu nesnenin insan tarafından dilekleri arasında sayılmasından dolayı ek olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Kaşgarlı Mahmut, bu açıklamasıyla ekin “sa- (saymak)” fiilinin ekleşmesiyle oluştuğunu ortaya koyuyor. “İstekler arasında saymak, kabul etmek” anlamının zamanla genişlemesiyle bu biçimbirimin istek belirten bir eke dönüştüğünü söyleyerek zamanına göre oldukça ilerde olan bir etimolojide bulunmuş. Günümüz bilgilerine göre  geçersiz de olsa bu etimoloji değerlidir.