TÜRKÇEDE ÇOĞU SES SÖZCÜK BAŞINA GELMEZ SAVINA YANITIMIZ

Türkçede kelimeler en çok hangi harfle başlar, Türkçe kelimeler j ile başlar mı, Türkçede sözcük başına gelmeyen harfler, Türkçe kelimeler hangi harflerle başlamaz, Türkçe kelimelerin sonuna gelmeyen harfler, Türkçe kelimelerin sonunda b c d g sesleri bulunan kelimeler, Türkçe sözcüklerin Başında Hangi harf bulunmaz, Türkçe sözcüklerin başında iki ünsüz harf bulunmaz, Türkçe olmayan kelimeler ve ANLAMLARI, P harfi ile başlayan öz Türkçe kelimeler, Türkçede hiçbir sözcük harfi ile başlamaz, Türkçe kelimeler j ile başlar mı

Türkçe 23.11.2019, 13:31 07.05.2020, 17:19
TÜRKÇEDE ÇOĞU SES SÖZCÜK BAŞINA GELMEZ SAVINA YANITIMIZ

"TÜRKÇEDE ÇOĞU SES SÖZCÜK BAŞINA GELMEZ" SAVINA YANITIMIZ

Değerli üyelerimiz. Şu tür savları hepiniz çok sık duymuşsunuzdur: "Türkçede kelimeler en çok hangi harfle başlar, Türkçe kelimeler j ile başlar mı, Türkçede sözcük başına gelmeyen harfler, Türkçe kelimeler hangi harflerle başlamaz, Türkçe kelimelerin sonuna gelmeyen harfler, Türkçe kelimelerin sonunda b c d g sesleri bulunan kelimeler, Türkçe sözcüklerin Başında Hangi harf bulunmaz, Türkçe sözcüklerin başında iki ünsüz harf bulunmaz, Türkçe olmayan kelimeler ve ANLAMLARI, P harfi ile başlayan öz Türkçe kelimeler, Türkçede hiçbir sözcük harfi ile başlamaz, Türkçe kelimeler j ile başlar mı?" Bu konuda son derece büyük bir bilgi kirliliği bulunmakta olup birçok Türkçe ve Edebiyat öğretmenimiz bile bu yanlışların ayrımında değildir.

1.  Türkçede c, f, h, j, l, m, n, p, r, ş, v, z sesleri ile Türkçe sözcük başlamadığı ileri sürülmektedir.

Çoğu kaynakta, Türkçede c, f, h, j, l, m, n, p, r, ş, v, z sesleri ile Türkçe sözcük başlamadığı ileri sürülmektedir. Kimleri, bu bilgiyi kullanarak, Türkçenin yetersiz olduğunu ileri sürmektedirler. Bu sözlükteki 28 ses ile başlayan (ğ ile zaten başlamaz) bölümlerden 12'sini çıkarmak demek. Bu çok büyük bir oran...

Bu sav doğru mudur? Tartışalım...

Öncelikle bu kuralın yanlış olmadığını, ancak çarpıtıldığını söylemeliyiz. Çünkü bu kural 1500 yıl öncesinin Türkçesinde var olan bir kuraldır. Orhun Yazıtları'nın yazıldığı dönem için doğrudur. O dönemde bile ayrıcalıklı (istisna) durumlar (ben anlamındaki "men" sözü gibi) durumlar vardı. Ancak aradan geçen 1500 yılda, çeşitli ses dönüşümleri, ses düşmeleri vb. olmuştur. Türkçe olan sözcükler değişime uğramıştır. Bunda göçlerle gelen iklim değişikliğinden tutun da, zaman etmenine kadar birçok değişik etmen vardır. Bunun sonucu olarak bu 12 sesten çoğu ile Türkçe köklü sözcükler başlar duruma gelmiştir. Bunun yanısıra, 1500 yıl önce de bugün de, yansıma köklü birçok sözcük zaten bu seslerle başlamış ve başlamaktadır. Bazı kaynaklar bu durumu "istisna" diye belirtirler. Derler ki: "... sesleri ile yansımadan türeyen sözcükler dışında Türkçe sözcük yoktur"...

Tüm bunların yanında, Türkiye Türkçesi dışındaki Türkçelerde bu seslerle başlayan sözcük sayısı bizden açık ara daha çoktur. Diğer Türkçelerde ses dönüşümleri sonucu, örneğin; y sesi kimi zaman j'ye, kimi zaman c'ye dönüşmüştür. Bunun gibi türlü dönüşümler, bu kuralı değiştirmiştir.

Günümüz Türkçesi ile bu sesleri tek tek ele alalım... (Yansımadan türeyenleri dışarıda bırakacağız)

Türkçe kelimeler C ile başlar mı?

carık: ışık (halk arasında)
carıklık: aydınlık (halk arasında)
caş: genç, delikanlı
cay-: sözünden dönmek (çay- sözcüğünden)
cazgır: bağıran kişi. (çar-: çağırmak kökünden)
cepken: üste giyilen yelek (çekmen sözcüğünden)
cığan: akçasız (çıgan sözcüğünden)
cılga: keçi yolu (cıl < col < yol - Kırgız Türkçesinden)
cılız: çok zayıf (cılgız - Kırgız Türkçesinden)
cır: Türkü (cır < yır - Kırgız Türkçesinden)
cırbala: küçük çocuk (halk arasında: cır+bala)
cırık: yarık, yırtık
cırmala-: tırmalamak (halk arasında)
cırnak: tırnak (halk arasında)
cıvık: sulu (cıvı < sıvı)
cıyın: sinir (halk arasında)
cıyındırık: sinirli (halk arasında)
cibin: sinek (çipin sözcüğünden)
cibinlik: sineklik
cibre: posa (çöp+re)
cimcik: çimdik (halk arasında)
cindoruk: en yüksek yer (çin+turug)
cop: kısa değnek (çöp sözcüğünden)
coş-: coşmak
cucuk: peynir mayası (halk arasında)

*EK: C sesi eski Türkçede yoktur. Çoğu zaman c sesi ile başlayan sözcüklerin ç veya y sesinden dönüştüğü görülür. Sözcük içinde açı > acı gibi uzun ünlülerin etkisiyle dönüşmüşlerdir.

Türkçe kelimeler F ile başlar mı?

ferik: piliç (halk arasında: bili+ç)
filiz: sürgün (bili+ç)
fitik: askerlikle ilgili belge (bitig sözcüğünden)

*EK: F sesi eski Türkçede yoktur. Zamanla öbke > övke > öfke dönüşümünde olduğu gibi; b sesinin v'ye, onun da f'ye dönüştüğü görülmüştür.

Türkçe kelimeler H ile başlar mı?

habazan: başıboş, işsiz (h+abazan)
haçan: ne zaman (kaçan sözcüğünden)
hak: kurtulmuş meyve (kak sözcüğünden)
hakan: kağan
halı: halı (kalıñ sözcüğünden)
han: kağan (han < xan < kağan < kagan)
hangi: soru adılı (kangı sözcüğünden)
hanım: kadına verilen san (kañ kökünden)
hani: soru adılı (kanı sözcüğünden)
hapaç: apış arası (halk arasında)
hapan: kapan (halk arasında)
hara: nereye (ka+ra)
hardan: nereden
haşarı: yaramaz (aşırı sözcüğünden)
hatun: kadın (katun sözcüğüden)
havlu: kurulanmaya yarayan bez (kav kökünden)
havut: deve semeri (kov: kof, boşluk kökünden)
haylaz: aylak (ay: boşta gezen)
hedik: haşlanmış buğday (halk arasında)
heke: öfke, heyecan (öbke sözcüğünden)
hep: bütün olarak (köp sözcüğünden)
him: köşe, çalılık, temel (halk arasında: im kökünden)
hin: açıkgöz (halk arasında: in kökünden)
hoca: bilge (koca sözcüğünden)
hotoz: süslü başlık
höke: kibirli, ukala (halk arasında: öke sözcüğünden)
hörgüç: devenin sırtındaki çıkıntı (örküç sözcüğünden)
höyük: küçük tepe (üyük sözcüğünden)

*EK: H sesi eski Türkçede yoktur. Ancak zamanla k sesinin önce q veya hırıltılı h sesine dönüşmesi, ardından da h'ye dönüşmesi ile oluşmuştur.

Türkçe kelimeler J ile başlar mı?

Türkiye Türkçesinde J sesi ile başlayan sözcük yoktur.

L Sesi ile Başlayan Türkçe Sözcüklere Örnekler:

laçın: bir tür şahin (ala+çın)
lan: argo bir sesleniş (oğlan sözcüğünden)
loş: az ışıklı yer (yoş sözcüğünden)

Türkçe kelimeler M ile başlar mı?

malak: manda yavrusu (bala+k sözcüğünden)
mantar: ağaçlara saran bitki (DLT'deki mandar)
mantı: bir yemek türü (ortak Türkçe sözcüklerden)
melen: işlenmemiş toprak
melengiç: çitlembik (melen sözcüğünden)
men: ben
mengi/mengü: sonsuz (bengü sözcüğünden)
mertek: tavan kirişi (met kökünden)
miçek: sivrisinek (halk arasında)
minder: oturulan yastık (min- < bin- sözcüğünden)
moymul: yırtıcı bir kuş (boymul < boyun+ul sözcüğünden)
murç: yaprak ve çiçek tomurcukları (halk arasında)
murt: tortu (halk arasında)
mutlu: kutlu (kut sözcüğünden kutlu mutlu ikilmesi ile)

*EK: Türkçede baştaki b sesi kimi zaman m sesine dönüşmüştür.

Türkçe kelimeler N ile başlar mı?

narpız: yaban mersini (yarpız sözcüğünden)
nasıl: soru adılı (ne+asıl)
ne: soru adılı
nen: şey (ne kökünden)
neden: soru adılı
nerede: soru adılı
nereden: soru adılı
nereye: soru adılı
nesne: varlık (ne kökünden)
nevin: buğday tanesinin özü (n+evin)
neye: soru adılı
neyse: ne ise
nice: neçe
niçin: soru adılı (ne+için)
niye: soru adılı

*EK: N sesi ile başlayan soru adılları, Türkçedeki "ny" sesinden gelmektedir.

Türkçe kelimeler P ile başlar mı?

palak: ayı yavrusu (bala+k)
palaz: büyümüş civciv (bala+z)
palto: üste giyilen yelek (DLT'deki partu sözcüğünden)
pamuk: bitki adı (bamuk sözcüğünden)
papak: uzun tüylü kalpak (kap sözcüğünden)
parmak: eldeki uzantılar (bar kökünden)
parpuz: yaban mersini (yarpuz sözcüğünden)
pars: yırtıcı bir hayvan (bar: kaplan sözcüğünden)
pastırma: et türü yiyecek (bas- kökünden)
paşa: bir san (baş+ağa)
pek: katı, çok (bek sözcüğünden)
pekiyi: olur (bek+iyi)
pekiş-: sertleşmek (bek kökünden)
pekmez: bir yiyecek (bek kökünden)
peksimet: bir yiyecek (beksi ekmek)
petek: arı kovanında bal konan bölme
perçem: saç (beçkem sözcüğünden)
pısırık: korkak (bus- kökünden)
piliç: büyümüş civciv (bili+ç)
pire: bir böcek türü (bürge sözcüğünden)
pis: tortu
piş-: pişmek (biş- kökünden)
pişi: bir yiyecek (biş- kökünden)
pişir-: pişirmek
pişkin: yüzsüz (biş- kökünden)
poğaça: bir yiyecek türü (boğ kökünden)
porsuk: bir hayvan türü (borsuk sözcüğünden)
pot: budanöış, kısa, cüce (bod sözcüğünden)
potuk: bir yıllık otsu tüysüz bitki (bodu kökünden)
pörsü-: buruşmak (bürsü- sözcüğünden)
pus: sis (buğu sözcüğünden)
pusu: tuzak (buğu sözcüğünden)
pürüz: kusur (pür kökünden)

*EK: P ile başlayan sözcüklerin çoğu, b sesinin sertleşmesiyle olmuştur.

Türkçe kelimeler R ile başlar mı?

Türkiye Türkçesinde R sesi ile başlayan sözcük yoktur. Bu yüzden ses türemesi ile halk arasında başına ı veya i getirilerek söylenir.

Örnek: iradyo, ürüzgar.

Türkçe kelimeler Ş ile başlar mı?

şad: prens
şalgam: bir bitki türü (çal- kökünden)
şayak: bir tür kumaş (halk arasında)
şebek: maymun türü (çep+ek)
şımar-: şımarmak (şım-: serbest bırakmak)
şımkı: ince uzun değnek (çıb+kı)
şıvgın: taze sürgün (çıvgın sözcüğünden)
şimdi: şu an (imdi sözcüğünden)
şimşek: şimşek (süğşek sözcüğünden)
şiş: şişmiş olan (siş sözcüğünden)
şiş-: şişmek (siş sözcüğünden)
şişik: şişmiş (siş sözcüğünden)
şişir-: şişirmek (siş sözcüğünden)
şişkin: şişkin (siş sözcüğünden)
şişman: şişmiş kişi (siş sözcüğünden)
şölen: eğlenceli yemek (silen sözcüğünden)
şöyle: şunun gibi (uş+öyle)
şu: gösterme sözü (şu < şol < uş ol < işte o)

*EK: Ş ile başlayan sözcüklerin çoğunun ilk sesi s veya ç sesinden dönüşmüştür.

Türkçe kelimeler V ile başlar mı?

var: yok karşıtı (bar sözcüğünden)
var-: varmak, erişmek (bar- sözcüğünden)
varak: varılacak yer (bar- sözcüğünden)
varan: ardışıklık bildiren söz (bar- sözcüğünden)
vargı: sonuç (bar- sözcüğünden)
varış: varma işi (bar- sözcüğünden)
varlık: zenginlik  (bar sözcüğünden)
varsıl: zengin (bar sözcüğünden)
varvara: sonuç  (bar- sözcüğünden)
vaşak: yırtıcı hayvan (üş kökünden)
ver-: vermek (ber- sözcüğünden)
verecek: verilecek olan, borç (ber- kökünden)
veresiye: sonra verilecek olan (ber- kökünden)
verev: bir köşeden bir köşeye (yer kökünden)
vergi: devlete ödenen bedel (ber- kökünden)
veri: bilgi (ber- kökünden)
verici: yayıcı (ber- kökünden)
veriliş: akış (ber- kökünden)
verim: verim (ber- kökünden)
veriş: sunma (ber- kökünden)
veriştir-: söylenmek (ber- kökünden)
versek: ihbar dilekçesi
vur-: vurmak (ur- sözcüğünden)
vurgu: baskılı söyleme (ur- kökünden)
vurgun: ani kazanç (ur- kökünden)
vurma: vuruş (ur- kökünden)
vuru: vuruş (ur- kökünden)
vurucu: etkili (ur- kökünden)
vuruş: vurma (ur- kökünden)

*EK: V sesi ile başlayan sözcüklerin çoğunun ilk sesi b sesinden dönüşmüştür.

Türkçe kelimeler Z ile başlar mı?

zağrak: yağ kabı (zag < sag < yag)
zıpkın: av aleti (sıpkın sözcüğünden)
zibek: havan (sibek sözcüğünden)
zukma: yumruk (halk arasında: sok- sözcüğünden)

*EK: Z sözcüğü ile başlayan sözcüklerin ilk sesi genelde s sözcüğünden dönüşerek oluşmuştur.

SONUÇ:

Örneklerden de görüldüğü gibi yalnızca iki ses (j ve r) ile başlayan sözcük Türkçede bulunmamaktadır. Diğer seslerle başlayan sözcükler 1500 yıl öncesinden bugüne değin ses dönüşümleri ile, halk arasında veya yazı dilinde oluşmuş durumdadır. Bu sözcüklerin sayısının diğerlerine göre az olması, olmadığı anlamına gelmez. Nasıl ki, başka dillerde de (örneğin İngilizcede X ile Y ile veya Z ile) bazı seslerle başlayan sözcük sayısı az ise bizde de bu doğaldır. Ancak "yoktur" demek yanlıştır. Burada; Türkçenin yoksul bir dil olduğu vurgusunu yapmak veya sonradan uydurulduğu söylemek isteyenlerce kullanılan bir çarpıtma söz konusudur. Elbette bu düşüncenin yayılmasında bilgisizlik ve sorgulamadan bilgiyi almanın da etkisi vardır.

Yazan: Hasan Şahin KIZILCIK
https://www.facebook.com/hskizilcik

Dipçe: Buradaki örnek sözcükler, Prof. Dr. Tuncer Gülensoy'un "Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü"nden alınmıştır.

Yorumlar (2)
Salih Yılmaz 4 yıl önce
Bilgilendirmeniz için çok teşekkür ederim.
TDH 4 yıl önce
Saygılarımızla...