Türkçemizde son derece ilginç anlam kaymaları ve değişiklikleri olmuştur.
Eski anlamından çok ayrı noktalara taşınan bu tür sözcüklerde üç önemli durum söz konusudur.
Anlam iyileşmesi: Bir sözcüğün, eski anlamına göre daha iyi bir anlam ifade eder duruma gelmesine anlam iyileşmesi denir. Bugün birçok dilde, ordudaki en yüksek dereceyi gösteren mareşal sözcüğünün “Eski Almanca”da at bakıcısı, nalbant anlamına gelmesi; “Eski Türkçe”de fena, kötü anlamında kullanılan yabız sözcüğünün yavuz biçimini aldıktan sonra yaman, yiğit anlamında kullanılması gibi.
Anlam kötüleşmesi: Bir sözcüğün eski anlamına göre daha bayağı, kötü bir anlamı ifade etmesine anlam kötüleşmesi denir. “Eski Türkçe”de ufak, küçük, çocuk anlamına gelen uşak sözcüğünün bugün emir kulu; Farsça canlı varlık demek olan canavarın yırtıcı hayvan; Arapçada meslektaş anlamına gelen harîf sözcüğünün herif şeklini aldıktan sonra kaba dilde erkek anlamına gelmesi, “anlam kötüleşmesi”ne örnek gösterilebilir.
Anlam kayması: Bir sözcüğün anlam iyileşmesi ya da kötüleşmesine uğramadan daha önce anlattığı kavramdan ayrı, yeni bir kavramı ifade eder duruma gelmesine anlam kayması denir. “Eski Türkçe’de elçi, sözcü, haberci, peygamber anlamlarında kullanılan savcı sözcüğünün bugün devlet adına ve yararına davalar açan, kamu haklarını ve hukuku yerine getirmek üzere yargıç katında sanıkları kovuşturan görevli anlamında kullanılması, anlam kaymasına örnek gösterilebilir.
Eski anlamından çok ayrı noktalara taşınan bu tür sözcüklerde üç önemli durum söz konusudur.
Anlam iyileşmesi: Bir sözcüğün, eski anlamına göre daha iyi bir anlam ifade eder duruma gelmesine anlam iyileşmesi denir. Bugün birçok dilde, ordudaki en yüksek dereceyi gösteren mareşal sözcüğünün “Eski Almanca”da at bakıcısı, nalbant anlamına gelmesi; “Eski Türkçe”de fena, kötü anlamında kullanılan yabız sözcüğünün yavuz biçimini aldıktan sonra yaman, yiğit anlamında kullanılması gibi.
Anlam kötüleşmesi: Bir sözcüğün eski anlamına göre daha bayağı, kötü bir anlamı ifade etmesine anlam kötüleşmesi denir. “Eski Türkçe”de ufak, küçük, çocuk anlamına gelen uşak sözcüğünün bugün emir kulu; Farsça canlı varlık demek olan canavarın yırtıcı hayvan; Arapçada meslektaş anlamına gelen harîf sözcüğünün herif şeklini aldıktan sonra kaba dilde erkek anlamına gelmesi, “anlam kötüleşmesi”ne örnek gösterilebilir.
Anlam kayması: Bir sözcüğün anlam iyileşmesi ya da kötüleşmesine uğramadan daha önce anlattığı kavramdan ayrı, yeni bir kavramı ifade eder duruma gelmesine anlam kayması denir. “Eski Türkçe’de elçi, sözcü, haberci, peygamber anlamlarında kullanılan savcı sözcüğünün bugün devlet adına ve yararına davalar açan, kamu haklarını ve hukuku yerine getirmek üzere yargıç katında sanıkları kovuşturan görevli anlamında kullanılması, anlam kaymasına örnek gösterilebilir.
