ÇAGATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜKLERİ > BEDAİ‘UL-LÛGAT
BEDAİ‘UL-LÛGAT, ÇAGATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜKLERİ > BEDAİ‘UL-LÛGAT
ÇAGATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜKLERİ > BEDAİ‘UL-LÛGAT
BEDAİ‘UL-LÛGAT
Çağatay Türkçesine ait yazılan lûgatlerin en eskilerinden biridir. Yegâne bir yazma nüshası Leningrad Devlet Kitaplığındadır. Hüseyin Baykara’nın (1438-1506) saltanatı zamanında yazılmıştır, fakat yazmanın istinsah tarihi 1117 / 1705-1706 yıllarıdır. Yazarı hakkında nedense kimse tarafından bilgi verilmemiştir.
Yazmanın giriş kısmında eserin Sultan Hüseyin Baykara’nın emri ile sırf Ali Şir Nevaî’nin eserlerinden faydalanmak üzere yazılması emredilmiştir. Yazarı olarak da İmanî mahlaslı Tâli‘ (Tâli‘ müsemmā mā İymanî)dir. Mirza Mehdi Hanın verdiği bilgiye göre Heratlı Tâli‘, Ferâgî, Nasr Ali ve Mirza Abdül Celil Nasîrî gibi Çağatay lûgatleri yazmış bazı dilciler de mevcut olmuştur. İşbu dört yazardan birincisi, A. K. Borovkov’un haklı olarak tesbiti üzerine Bedai‘ul-Lûgat’in sahibi olmuştur[1].
Tâli‘nin lûgati kendinden sonra yazılan diğer Çağatay lûgatleri için ciddi bir kaynak vazifesini görmüştür. Bu lûgatten Mirza Mehdi Han, Feth-Ali Kaçar Kazvinî gibi tanınmış Türk dilcileri de faydalanmışlardır, zaten Bedai‘ul-Lûgat kendisi zamanında olan diğer lûgatlerden faydalanmıştır. Maalesef bu kaynakların mahiyeti ve adları hakkında eserde hiç bir bilgi verilmemiştir. Ancak Ali Şir Nevaî devrinde Türk Leksikograficiliğin artık kurulmuş bir ekol hâlini aldığına asla şüphe bırakmamaktadır. Lûgat Borovkov tarafından fotokopisi ile beraber yayınlamıştır.
[1] «Bedâ’i al-Lugat» Slovar Tali‘ Imânî garetskogo k soçineniyam Alişera Navoi, Moskwa 1961, s. 9.
