Tıp, Türkoloji ve Repressiya
TIP, TÜRKOLOJİ VE REPRESSİYA: KOŞKE (KOŞMUHAMMED) KEMENGERULI (1896-1937)...
M. Kaplan’ın dediği gibi, para işi ile uğraşan tüccarlar ya da kültür meselelerine duyarlı olmayan siyasetçiler bize gülebilirler, ama millî varlığı teşkil eden bütün unsurlar, Türkoloji biliminin içinde yer alır. Bu bakış açısı, Türkolojinin değerini ortaya koymaya yeter. Sovyet ve Çin hakimiyetindeki (bugün de devam eden) topraklarda meydana gelen Türkoloji Repressiyası/Türkoloji Kırgınına da bu açıdan bakılmalıdır. Şahsiyetleri yok etmek, milleti millet yapan değerleri ortadan kaldırmak, demekti(r)...
Alaş millî istiklâl hareketinin fikrî temsilcilerinden biri de Kazak asilzadesi Koşke Kemengerulı... Batı Sibirya’da Tıp Enstitüsü’nden 1924 yılında mezun olduktan sonra bütün ilgisi, milletin geleceğine yönelik kaygılardan olsa gerek, Türkolojiye kayar. Orta Asya Devlet Üniv. Şarkiyat Fakültesi Türkoloji Bölümünde Schmidt, Gavrilov, Dobson gibi meşhur şarkiyatçılardan dersler alır. 1937’de Ombı şehrinde Stalin katliamına kurban gider. 1957’de siyasî olarak aklansa da çalışmalarından ancak 1965 yılında söz edilir.
Alaş aydınlarının Kazakistan toprakları dışında da zihinlere kazınması, bu hareketin sadece Kazakistan merkezli değil, bütün Türk Dünyası’nı hedeflemiş olmasıydı. Kemengerulı’nın Burınğı ezilgen ulttar [Eski ezilen milletler] adlı kitabı (1925/Moskova), Kazak, Özbek, Kırgız, Azerbaycan, Nogay, Türkmen, Karakalpak, Tatar, Başkurt, Karaçay-Balkar, Çuvaş, Saha gibi Türk halklarının tarihiyle ilgili bilgileri ve gelecekten beklentileri içerir.
Kitaptan bir paragraf: Türk'ün altın beşiği, Altay… Büyüyüp yetiştiği yer, Türkistan…İskender, Cengiz Han, Emir Timur, Nadir Şah’ın mekânı Türkistan… Nice yiğitlerin gelecekle ilgili umutlarını alevlendirip gökyüzüne yükselten ya da kul edip söndüren Türkistan… Kervan ticaretinin güçlü olduğu bir dönemde kültür merkezi olarak Doğu ile Batı arasında köprü vazifesi gören Türkistan…
Kemengerulı hakkındaki bu yazıyı, torun Kayırbek Kemenger bavrım ile birlikte hazırladık ve tamamını, Ahmet Buran Ağayımıza teslim ettik… Hocamıza, Türk Dünyası’na hizmetlerinden dolayı teşekkürler...
