Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Alfabeler Ve Özellikleri

Türk Alfabeleri

Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler hem yaşadıkları yer hem de yaşam şekillerine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Orta Asya'dan günümüze kadar beş farklı alfabe kullanan Türk devletleri, kullandıkları bu alfabelerle tarihe de ayrıca önemli bir ışık tutmuşlardır. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler içerisinden yalnızca ikisi Türk devletlerinin kendi oluşturmuş oldukları alfabeler olmaktadır. Geri kalan üç alfabe diğer toplumların etkisinde kalınarak kullanılmıştır.

Türklerin Kullandıkları Alfabeler

Türkiye Cumhuriyeti`nde bugün kullanılmakta olan alfabeye gelinceye kadar Türklerin alfabelerini birkaç kez değiştirdikleri bilinmekte ve bu konuda şöyle dörtlü bir dizi yapılmaktadır: Göktürk, Uygur, Arap, Latin.

Böyle bir sıralama gerçeği tümüyle yansıtmadığı gibi adlandırmaların “Arap” ve “Latin Alfabesi” diye yapılması da bazı kavram ve değerlendirme kargaşasına yol açmaktadır. Tarih boyunca çok geniş ülkelere yayılan ve çok değişik kültürlerle ilişkiler kuran Türkler bu dört alfabenin dışında ,başka alfabeler de kullanmışlardır. Gününüzde de söz konusu dört alfabeden başka alfabeler kullanan Türkler vardır.

Öte yandan, İslamiyet’le birlikte Türkler arasında yaygınlık kazanan alfabe, salt Arapların kullandıkları harflerden ibaret olmayıp, ona bazı eklemeler de yapılmıştır. Bu nedenle eski yazı ya da Osmanlı alfabesi diye de nitelenen alfabe, Arap alfabesinin Türkçe'ye uygunluk sağlamasına çalışılan geliştirilmiş bir biçimi idi. Bu nedenle ona Arap alfabesi değil Arap kökenli alfabe demek daha doğru bir niteleme olur.

Bunun gibi, Türkiye Cumhuriyeti`nde kullanılan alfabe de özgün bir Latin alfabesi olmayıp Latin kaynaklı yeni Türk alfabesidir. Nitekim söz konusu alfabenin kabulünü öngören 1928 tarihli yasa “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” başlığını taşımaktadır.

1. Göktürk Alfabesi
2. Uygur Alfabesi
3. Arap Alfabesi
4. Latin Alfabesi

GÜNÜMÜZDE TÜRK DEVLETLERİNCE KULLANILAN ALFABELER

Günümüzde bağımsız Türk devletlerinin kullandığı abeceler...

Dipçe:
1. Kazakistan ve Kırgızistan dışındaki ülkelerde Latin abecesi kullanılmakta, bu iki ülkede ise Kiril abecesi kullanılmaktadır.
2. Kazakistan ve Kırgızistan abecelerinde z'den sonra gelen simgeler, Rus abecesindeki bileşik seslerdir ve genellikle Rusça kökenli sözcüklerin etkisiyle abeceye girmiştir.
3. Kapalı e, genizcil n, hırıltılı h ve gırtlak k'si gibi Türkiye Türkçesinde yazı dilinde yitmiş olan bazı eski Türkçe sesler, bazı abecelerde vardır.

Göktürk Alfabesi: 38 harften oluşan bu alfabe sadece Göktürkler tarafından değil, Hunlar ve öteki Türk kavimleri tarafından da kullanımıştır. Göktürk alfabesi içinde en çok harf bulunan alfabedir.



Uygur Alfabesi; 18 harften oluşan bu alfabeyi Uygur devleti kullanmıştır. Uygurlar kağıt ve matbaayı ilk kullanan Türk kavimidirler. Uygur harfleriyle yazdıkları en eski metinler 9. yüzyıla dayanmaktadır.



Kril Alfabesi: Orta Asya Türk Cumhuriyetleri tarafından kullanılmaktadır. Türkler’in kullandığı alfabeler içerisinde içinde en çok sesli harf olan alfabedir.

TÜRK LEHÇELERİ KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ

• AZERBAYCAN TÜRKÇESİ, KAZAK TÜRKÇESİ, KIRGIZ TÜRKÇESİ
• ÖZBEK TÜRKÇESİ, TÜRKMEN TÜRKÇESİ, UYGUR TÜRKÇESİ
• DİĞER LEHÇELER VE AĞIZLAR