UYGURCA, UYGUR TÜRKÇESİ DERSLERİ, UYGURCA DERSLER 10
UYGURCA, UYGUR TÜRKÇESİ DERSLERİ, UYGURCA DERSLER 10
TÜRK LEHÇELERİ KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ
- AZERBAYCAN TÜRKÇESİ, KAZAK TÜRKÇESİ, KIRGIZ TÜRKÇESİ
- ÖZBEK TÜRKÇESİ, TÜRKMEN TÜRKÇESİ, UYGUR TÜRKÇESİ
- DİĞER LEHÇELER VE AĞIZLAR
9. Uygur Atasözleri / Uygur Maqalliri
1- Nesihet achchiq, miwisi tatliq. >> Nasihat acı, meyvesi tatlıdır.
2- Müshük uxlisa chüshide chashqan köridu. >> Kedi(mışık) uyusa düşünde fare görür.
3- Ötmes pichaq qol késer. >> Körelmiş bıçak el keser.
4- Poqqa chalma atsang, özüngge chachrar. >> Boka çelme atsan, özüne (kendine) sıçrar.
5- Qol yetmigen shaptul “achchiq”. >> Elin yetmediği (ulaşamadığı) şeftali acıdır.
6- Qol qolni yusa, qol bérip yüzni yuyyidu. >> El eli yusa(yıkasa), el varıp yüzünü yur.
7- Qazanning guwahchisi chömüch. >> Kazanın tanığı çömçedir (kepçe).
8- Öyüngdiki ehwalni qoshnashdin sora. >> Evindeki durumunu (ehvalini) komşundan sor.
9- Kirishtin ilgiri chiqishni oyla! >> Girişten önce çıkışı düşün!
10- Kéreksiz nerse erzan bolsimu qimmet. >> Gereksiz nesne ucuz olsa da pahalıdır.
11- Hiligerdin tuxum alsang ichidin sériqi chiqmas. >> Hilekardan yumurta alsan içhinden
sarısı çıkmaz.
12- Harwini at tartidu, kölenggüsini it. >> At arabasını at çeker, gölgesini it.
13- Éqilsiz bashning derdini put tartidu. >> Akılsız başın derdini ayak çeker.
14- Düshmen siringni oghrilaydu, dost xatayingni toghrilaydu. >> Düşman sırrını çalar, dost
hatanı düzeltir (doğrular).
15- Börining xirs qilishidin, tülkining hijayghini yaman. >> Tilkinin kurnaz gülüşü kurtun
alaycı gülüşünden kötüdür /güçlüdür.
16- Qargha bilen dost bolsang, yiyishing poq. >> Karga ile dost olan, yiyeceğin boktur.
17- Achliq nime yegüzmeydu, achchiq nime degüzmeydu. >> Açlık neler yedirmez, öfke
neler dedirtmez.
18- Chashqanning ölgüsi kelse, Müshükning quyruqini chishler. >> Farenin ölesi gelse,
kedinin kuyruğunu dişler.
19- Müshük göshke boyi yetmise, “roza tuttum”, der. >> Kedinin ete boyu yetmese, oruç
tuttum der.
20- Qazangha yoluqsang qarisi, yamangha yoluqsang yarisi. >> Kazana çarpsan karası , kötü
insana/ güçlüye çarpsan yarası.
21- Ata qarghishi oq, ana qarghishi poq. >> Ata bedduası ok, ana bedduası bok.
22- Hawagha tükürseng yüzüngge chüsher. >> Havaya tükürsen yüzüne düşer.
23- Kelkün kelghüche tughan tut. >> Sel gelene kadar set (baraj) yap.
24- Yoldin chiqmas, xandin qorqmas. >> Yoldan çıkmayan, handan(yönetici) korkmaz.
25- Yette ölchep bir kes. >> Yedi ölçüp bir kes.
10. Özdeyişler / Hikimetlik Sözler
1- Aghzigha kelgenni dimek nadanning ishi, aldigha kelgenni yimek haywanning ishi.
>Ağıza geleni demek salağın işi, eline geçeni yemek hayvanın işi. (Elshir Nawayi)
2- Nadan, jahil kishiler bilen hem sohbet bolmighin; hususen özini dana, bilimlik dep
hésablighan kishilerdin yiraq bolghin.
>Hem salak hem bilgisiz (cahil) kişiler ile sohbet etmeyin, bilerek (hususi) kendini akıllı,
bilge diye hesaplayan kişilerden ırak olun. (Muhammed Sidiq Bershidi)
3- Düshmen bir bolsimu, ziyini mingdur. Ming dostung bolsimu, yene birsi kemdur. Kishi
düshminidin payda kormidi, eger körgen bolsa, özining epchilligidin kördi.
>Düşman bir olsa da ziyanı bindir. Bin dostun olsa da, yine birisi kötüdür (kemdir). Kişi
düşmandan fayda görmedi, eğer görecek olsa, özünün akıllılığından görür. (Yusup Has Hajip)
4- Kimning dost-buradiri, qoldishi kop bolsa, uning arqa tiriki mustehkem, tik qiyadek bolidu,
kimning arqa tiriki bolsa, u küchlük bolidu, küchlük kishi behitke asas salalaydu.
>Kimin dost-biraderi, koldaşı çok olsa, onun arka direği (arkası) dayanıklı (müstahkem), dik
kaya gibi olur, kimin arka direği (arkası) olsa, o güçlü olur, güçlü kişi bahta (yazgıya) temel
atar. (Yusup Has Hajip )
5- Jahil tersalar bilen bek yiqin bolma, eger jahilliqi tutup qalsa, yiqinliq hormitini buzidu.
>Cahil inatçılar ile pek yakın olma, eğer cahilliği tutarsa, yakınlık hürmetini bozar.
(Yusup Has Hajip)
6- Düshmenni sinap körimen dime, uni zor heywetlik bil, tayaq tutqan düshmenge tumur
qalqan ishlet.
>Düşmanı sınayıp görürüm deme, onu çok kuvvetli bil, değnek tutan düşmana [karşı] demir
kalkan kullan. (Yusup Has Hajip)
7- Düshmen herqanche kichik ajiz bolsimu, uni mensitmeslik toghira emes. Ihtiyatsizliq qilip
uni nezerge almisang, u elni sendin tartiwalidu.
>Düşman her ne kadar küçük, aciz olsa da, onu yermek doğru değil. İhtiyatsızlık yapıp onu
nazara almazsan (dikkat etmezsen), o elini senden çeker. (Mehmut Qeshqiri)
8- Düshmenge qarshi jeng meydanida bediningge oq tegse, bu oqni dowlet baghchisidin
uchup kelgen behit qushi dep bilgin.
>Düşmana karşı cenk meydanında bedenine ok değse, bu oku devlet bahçesinden uçup gelen
baht kuşu diye bilin. (Imir Huseyin Seburi)
9- Eyipsiz kishini til tighi bilen renjitish, saq kishini jarahetlendurush bilen ohshash.
>Ayıpsız kişiyi dil bıçağı ile rencide etmek, sağ kişiyi yaralandırmak ile aynıdır.
(Elshir Nawayi)
10- Sözni sözlimiseng, u sanga qul bolidu. Eger sözlep qoysang, u sini qul qilidu. Sözni
hisabida sözle, aldirap hoduqup ketme, aldirap qilinghan söz, kiyin pushayman qilduridu.
>Sözü söylemezsen o sana kul olur. Eğer söylersen o seni kul eder. Sözü hesaplı söyle, acele
edip heyecanlanma, aceleyle söylenen söz, sonra pişman eder.
(Yusup Has Hajip)
11- Köp sözlüguchi zirikturguchidur, sözni tekrarlighuchu eqilsiz kishidur.
>Çok konuşan sarı çalıdır, sözü yineleyen (tekrarlayan) akılsız kişidir.
(Elshir Nawayi)
12- Sözi yumshaq, shikerdek shirin bolsa, shirin sözge chongmu kichikmu yumshaydu.
>Söz yumuşak, şeker gibi şirin olsa, şirin söze büyük de küçük de yumuşar.
(Yusup Has Hajip)
13- Sen özüngge isenlik tiliseng, tilingdin yaramsiz sözleni chiqarma.
>Sen özüne esenlik dilersen, dilinden yararsız sözleri çıkarma.
(Yusup Has Hajip)
14- Ighizingdin chiqqan yahshi söz aqar sugha oxhaydu, u qayaqqa aqsa, shu yerdin gül
chichek ichilidu.
>Ağızından çıkan iyi söz akar suya benzer, o kayaya aksa, o yerde gül çiçek açılır.
(Yusup Has Hajip)
15- Sözni bilip sözliseng, bilimge yatidu. Bilimsizning sözi özining bishini yeydu.
>Sözü bilip söylesen, bilime uyar. Bilimsizin sözü özünün başını yer.
(Yusup Has Hajip)
TÜRK LEHÇELERİ KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ
