ESKİ KÜLTÜRLER VE TÜRKLER - Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun

ESKİ KÜLTÜRLER VE TÜRKLER


Arkeolojik kazılar, Hint Avrupalılar İran, Orta Asya ve Hindistan'a gelmeden önce bu bölgelerde çeşitli kültürler ortaya çıkarmıştır. M. Ö. 40001000 arasına tarihlenen Anav kültürü Aşkabat yakınlarında bulunmuştur. Bu kültürün sahipleri tuğladan yapılmış evlerde oturuyor; çiftçilik yapıyor; at, koyun, sığır gibi hayvanlar besliyordu (Koca 2003: 12). Anav kültüründe üç tıp kafatasına da rastlanmaktaydı. (Togan 1981: 24). Brakisefal kafatası ve at besleyiciliği Anav kültüründe Türklerin atalarının da payı olabileceğini dü­şündürmektedir.

Aynı dönemde Hindistan'da görülen ve karışık ırklardan oluşan Mohenjodaro kültürünün M. Ö. 30001300 yılları arasına rastlayan tabaka­sında "Orta Asya Türk tipinde heykelcikler" bulunmuştur (Togan 1981: 399).

Güney Sibirya'da Yenisey kıyılarındaki Abakan bölgesinde ortaya çıka­rılan Afanasyevo kültürü (M. Ö. 25001700) ve onu izleyen Andronovo (M. Ö. 17001200), Karasuk (M.Ö. 1200700), Tagar ve Taştık (M.Ö. 700100) kültürleri, Türklerin bu bölgedeki ataları hakkında fikir vermektedir. Bu kültürlerin insanları çoğunlukla, Moğolsu izler de taşıyan yuvarlak kafalı «brakisefal), beyaz ırktan insanlardı. İbrahim Kafesoğlu'na göre bu tip, Türklerin atalarının prototipi idi ve taş devrinden beri burada yaşıyorlardı (Kafesoğlu 1996: 48; Koca 2003: 1315).

M.Ö. 25001700 arasındaki Afanasyevo kültürünün insanları avcılık ve hayvancılık yapıyor, at ve koyun besliyor, basit çömlekler imal ediyor, ilkel şekilde de olsa tarımla uğraşıyor ve maden işlemeli aletler kullanıyordu. Madenî aletler M.Ö. 25002000 yıllarında Yenisey kıyılarında maden devri­ne girildiğini göstermektedir. Andronovo kültüründe (M.Ö. 17001200) bunlara ek olarak tunç ve altından yapılmış eşyalara rastlanıyor, sığır ve deve de besleniyordu. Karasuk kültüründe (M.Ö. 1200700) demir işçiliği başlamış, derme çadırlarda yaşayan insanlar dört tekerlekli arabalar kullan­mışlardı (Koca 2003: 1315). Dört tekerlekli arabalar kaya resimlerinde gö­rüldüğü gibi mezarlarda da tekerlek kalıntıları bulunmuştu. Üstelik resimler­de, arabaların üzerinde otağ da vardı. Oğuz Kağan Destanına göre arabayı Oğuz Kağan'ın askerlerinden biri icat etmiş ve ona Kanglı adı verilmişti. Kanglı Türkleri arabalı Türkler olarak bilinir. Kaya resimlerinde görülen

otağ biçimindeki ağaçtan evler TagarTaştık kültürünün eserleriydi. Kalıntı­lardan anlaşıldığına göre evlerin bulunduğu yerleşme yerinin etrafı balçıkla sağlamlaştırılmış ağaçtan çitlerle çevriliyordu. Bunlar belki de ilk Türk şehircikleriydi. Nitekim balık kelimesi Türkçede hem şehir, hem balçık de­mektir (Esin 1978: 1112). Tagar kültüründe bulunan bayrak kalıntılarında gönderdeki dağ keçisi heykelciği ise bu kültürü Köktürklere bağlayan önemli bir tanıktır (Esin 1978: 12). Çünkü Köktürk anıtları üzerine de dağ keçisi şekli oyulmuştur. Tagar ve Taştık kültürlerinde (M.Ö. 700100) bulunan tunçtan heykeller, kazanlar ve birbirleriyle mücadele hâlindeki hayvan süs­lemeleri (Esin 1978: 12), sanatta hayvan üslûbuna geçilmiş olduğunu göste­rir. Hayvan üslûbu bozkır kültürünün sanattaki en önemli özelliğidir. Ok uçları, bıçak, hançer, kılıç, balta gibi silâhlar bu kültürlerin hepsinde vardı.

Yorumlar (0)