Güdül Yazıtları, Ankara-Güdül Kaya Resimleri Çözümlemeleri
Türk Tarihi
05.10.2017, 19:30 05.10.2017, 19:30
Güdül Yazıtları, Ankara-Güdül Kaya Resimleri Çözümlemeleri
Görseller : Servet Somuncuoğlu
Okuma Önerisi : Cengiz Saltaoğlu
I. Satır
Sağdan sola – Yukarıdan aşağıya:
S2 N1Ŋ
S2 N1Ŋ
äs an(ı)ŋ
Äs An’ıŋ.
Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).
II. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
Ŋ Ç Ç D2 A D2
ŊÇ ÇD2A D2
aŋç(ı) äç(ü)dä äd
Aŋçı, Äçü’dä äd.
Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.
III. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
N2 W Ş S2 Ŋ NÇ S2 K2 P WıK
N2 WŞ S2Ŋ NÇ S2K2P WıK
en uş äs(i)ŋ enç äskäp okı
En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!
(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!
IV. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
W L1 W L1P
WL1 WL1P
ol ulap
Ol ulap
Onu ulaştırıp
V. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
Y1 iÇ S2 S2
Y1 iÇ S2S2
ay iç säs
ay iç säs!
söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!
Cümlenin Tamamı ve Okuma Önerisi
Äs An’ıŋ.
Aŋçı, Äçü’dä äd.
En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!
Ol ulap
ay iç säs!
Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).
Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.
(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!
Onu ulaştırıp
söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!
Äs An’ıŋ.
Aŋçı, Äçü’dä äd.
En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!
Ol ulap ay iç säs!
Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).
Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.
(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!
Onu ulaştırıp söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!
Birleşik Yazım
WıK 
W ıK
Dilbilgisel Çözümleme ve Sözvarlığı
äs “av hayvanı”
Karahanlı Tü. es “Yırtıcı hayvanların avı olan hayvan” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265)
äsiŋ “(senin) av hayvanın” < äs + -(i)ŋ “tekil 2. kişi iyelik soneki”
anıŋ “onun”
Eski Uygur Tü. anıng “onun” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)
Eski Uygur Tü. aŋçı “Avcı, hayvan avcısı” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)
Äçü’dä “Baba’dan (Tanrı’dan)” < äçü + -dä “adın bulunma-çıkma durumu soneki”
äçü “ata, dede, baba”
Orhon Tü. äçü “ata, dede, ecdat” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 243)
Eçü sözcüğü, Karahanlı Türkçesinde “(Tanrıya seslenme olarak) ey baba, peder” (KB)152anlamında kullanılmıştır: siziksiz bir ök sen ay meŋü eçü “sen, şüphesiz, birsin, ey sonsuz Tanrı” (KB: 10) (Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 15, Simurg, İstanbul, 1999, Yong-Sŏng Li, sy. 91)
äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik”
Karahanlı Tü. ēd “İyiye işaret olan herhangi bir şey” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265) < ēd ay.
Eski Uygur Tü. äd “madde, mülk, servet” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu,, sy. 45)
[Eski Tü. ädgü “iyi, güzel” < äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik” + -gü “addan ad yapan sonek”]
[Krşnz. 160. {+gU}. Nitelik adları türetir:
ädgü “iyi; yarar, kazanç” (BK K 5, vb.) < *äd “mal, değerli şey”; krş. Uyg. ädsiz“faydasız”, ädlig “değerli, kıymetli”, MK ädlig ay., ädgär- “gelişmek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 82)]
en! “(aşağı) in!” (tekil 2. kişi buyurma kipi)
en- “inmek”
Orhon Tü. in- “inmek” (OTG, sy. 245)
Eski Uygur Tü. in- “İnmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 64)
Karahanlı Tü. ėn- “inmek” (DLT-Kabalcı, sy. 258)
Ana Tü. ė:n- inmek: Orh. in-, MK i:n- iniş, inişli, Türkm. i:n-, Hlç. i:en-der-, Az. ėn- (TDBUÜ, sy. 181)
Kıpçak Tü. uş “1. İşte” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 294)
Eski Türkiye Tü. uş “1. İşte, şimdi” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 220)
enç “huzur, dinginlik, rahatlık; huzurlu, dingin, rahat, memnun, memnuniyetle, severek”
Eski Uygur Tü. inç “Rahat, huzur, sâkin, sükûnet, sulh, sakit” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 63)
Karahanlı Tü. ė:nç “Memnun, dingin” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 258)
Eski Türkiye Tü. enç “Rahat, huzur, asayiş” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 83)
äskäp “yolup, didip, parçalayıp” < äskä- + -p “ulaç türeten sonek”
äskä- “yolmak, ditmek, parçalamak”
Karahanlı Tü. eske- “ufalamak, ufalayıp savurmak” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 346);
iske- “yolmak” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 293)
Eski Uygur Tü. iskän- “ditmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 66) < iskä-n- (dönüşlü çatı)
okı! “oku! çağır! dua et! (tekil 2. kişi buyurma kipi)
okı- “okumak; çağırmak; dua etmek”
Orhon Tü. okı- “çağırmak” (OTG, sy. 250)
Eski Uygur Tü. okı- “1. Okumak. 2. Çağırmak, davet etmek” (EUTüS, sy. 94)
Karahanlı Tü. okı- “1. okumak, okuyup ders almak. 2. davet etmek, çağırmak, istemek. 3. tapmak, ibadet etmek. 4. dua etmek, niyaz etmek” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), TDK Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 541-542)
Eski Uygur Tü. ol “Bu, o” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 94)
ulap “ulaştırıp” < ula- + -p “ulaç türeten sonek”
Kıpçak Tü. ula- “Bitiştirmek, ulaştırmak” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 292)
Orhon Tü. ay- “söylemek, demek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırma- ları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 239)
Eski Uygur Tü. ay- “söylemek, konuşmak, haber vermek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 19)
iç “iç, gönül”
Orhon Tü. iç “iç” (OTG, sy. 244)
Eski Uygur Tü. iç “iç, derun, bir şeyin içi” (EUTüS, sy. 58)
ses “ses”
Kıpçak Tü. ses “Ses” (KıpTüS, sy. 232)
Eski Türkiye Tü. ses “ses” (YTS, sy. 184)
Bu yazıtta geçen runik imler için karşılaştırmalı ses değerleri çizelgesi:
Ses değerleri için yararlanılan başvuru kaynakları:
Orhon Türkçesi Grameri (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin)
Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, Ankara, 1997, Talat Tekin)
Görseller : Servet Somuncuoğlu
Okuma Önerisi : Cengiz Saltaoğlu
I. Satır
Sağdan sola – Yukarıdan aşağıya:
S2 N1Ŋ
S2 N1Ŋ
äs an(ı)ŋ
Äs An’ıŋ.
Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).
II. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
Ŋ Ç Ç D2 A D2
ŊÇ ÇD2A D2
aŋç(ı) äç(ü)dä äd
Aŋçı, Äçü’dä äd.
Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.
III. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
N2 W Ş S2 Ŋ NÇ S2 K2 P WıK
N2 WŞ S2Ŋ NÇ S2K2P WıK
en uş äs(i)ŋ enç äskäp okı
En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!
(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!
IV. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
W L1 W L1P
WL1 WL1P
ol ulap
Ol ulap
Onu ulaştırıp
V. Satır
Sağdan sola – Aşağıdan yukarıya:
Y1 iÇ S2 S2
Y1 iÇ S2S2
ay iç säs
ay iç säs!
söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!
Cümlenin Tamamı ve Okuma Önerisi
Äs An’ıŋ.
Aŋçı, Äçü’dä äd.
En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!
Ol ulap
ay iç säs!
Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).
Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.
(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!
Onu ulaştırıp
söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!
Äs An’ıŋ.
Aŋçı, Äçü’dä äd.
En, uş äsiŋ, enç äskäp okı!
Ol ulap ay iç säs!
Av hayvan(lar)ı O’nun(dur).
Avcı, Baba’dan(dır) (Tanrı’dandır) iyilik.
(Aşağı) in, işte av hayvanın, rahatça parçalayıp oku (duanı)!
Onu ulaştırıp söyle gönül sesini (dileği) (Tanrı’ya)!
Birleşik Yazım
WıK 
W ıKDilbilgisel Çözümleme ve Sözvarlığı
äs “av hayvanı”
Karahanlı Tü. es “Yırtıcı hayvanların avı olan hayvan” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265)
äsiŋ “(senin) av hayvanın” < äs + -(i)ŋ “tekil 2. kişi iyelik soneki”
anıŋ “onun”
Eski Uygur Tü. anıng “onun” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)
Eski Uygur Tü. aŋçı “Avcı, hayvan avcısı” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 11)
Äçü’dä “Baba’dan (Tanrı’dan)” < äçü + -dä “adın bulunma-çıkma durumu soneki”
äçü “ata, dede, baba”
Orhon Tü. äçü “ata, dede, ecdat” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 243)
Eçü sözcüğü, Karahanlı Türkçesinde “(Tanrıya seslenme olarak) ey baba, peder” (KB)152anlamında kullanılmıştır: siziksiz bir ök sen ay meŋü eçü “sen, şüphesiz, birsin, ey sonsuz Tanrı” (KB: 10) (Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 15, Simurg, İstanbul, 1999, Yong-Sŏng Li, sy. 91)
äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik”
Karahanlı Tü. ēd “İyiye işaret olan herhangi bir şey” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 265) < ēd ay.
Eski Uygur Tü. äd “madde, mülk, servet” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu,, sy. 45)
[Eski Tü. ädgü “iyi, güzel” < äd “iyiye işaret olan herhangi bir şey, iyilik” + -gü “addan ad yapan sonek”]
[Krşnz. 160. {+gU}. Nitelik adları türetir:
ädgü “iyi; yarar, kazanç” (BK K 5, vb.) < *äd “mal, değerli şey”; krş. Uyg. ädsiz“faydasız”, ädlig “değerli, kıymetli”, MK ädlig ay., ädgär- “gelişmek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 82)]
en! “(aşağı) in!” (tekil 2. kişi buyurma kipi)
en- “inmek”
Orhon Tü. in- “inmek” (OTG, sy. 245)
Eski Uygur Tü. in- “İnmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 64)
Karahanlı Tü. ėn- “inmek” (DLT-Kabalcı, sy. 258)
Ana Tü. ė:n- inmek: Orh. in-, MK i:n- iniş, inişli, Türkm. i:n-, Hlç. i:en-der-, Az. ėn- (TDBUÜ, sy. 181)
Kıpçak Tü. uş “1. İşte” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 294)
Eski Türkiye Tü. uş “1. İşte, şimdi” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 220)
enç “huzur, dinginlik, rahatlık; huzurlu, dingin, rahat, memnun, memnuniyetle, severek”
Eski Uygur Tü. inç “Rahat, huzur, sâkin, sükûnet, sulh, sakit” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 63)
Karahanlı Tü. ė:nç “Memnun, dingin” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 258)
Eski Türkiye Tü. enç “Rahat, huzur, asayiş” (Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1983, Düzenleyen, Cem Dilçin, sy. 83)
äskäp “yolup, didip, parçalayıp” < äskä- + -p “ulaç türeten sonek”
äskä- “yolmak, ditmek, parçalamak”
Karahanlı Tü. eske- “ufalamak, ufalayıp savurmak” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 346);
iske- “yolmak” (Divânü Lugâti’t-Türk, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2005, Kâşgarlı Mahmûd, Çeviri, Uyarlama, Düzenleme, Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser, sy. 293)
Eski Uygur Tü. iskän- “ditmek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 66) < iskä-n- (dönüşlü çatı)
okı! “oku! çağır! dua et! (tekil 2. kişi buyurma kipi)
okı- “okumak; çağırmak; dua etmek”
Orhon Tü. okı- “çağırmak” (OTG, sy. 250)
Eski Uygur Tü. okı- “1. Okumak. 2. Çağırmak, davet etmek” (EUTüS, sy. 94)
Karahanlı Tü. okı- “1. okumak, okuyup ders almak. 2. davet etmek, çağırmak, istemek. 3. tapmak, ibadet etmek. 4. dua etmek, niyaz etmek” (Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), TDK Yayınları: 854, Ankara, 2004, Prof. Dr. Aysu Ata, sy. 541-542)
Eski Uygur Tü. ol “Bu, o” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 94)
ulap “ulaştırıp” < ula- + -p “ulaç türeten sonek”
Kıpçak Tü. ula- “Bitiştirmek, ulaştırmak” (Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları: 835, Ankara, 2003, Prof. Dr. Recep Toparlı, Yard. Doç. Dr. Hanifi Vural, Yard. Doç. Dr. Recep Karaatlı, sy. 292)
Orhon Tü. ay- “söylemek, demek” (Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırma- ları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin, sy. 239)
Eski Uygur Tü. ay- “söylemek, konuşmak, haber vermek” (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. Baskı, 1993, Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu, sy. 19)
iç “iç, gönül”
Orhon Tü. iç “iç” (OTG, sy. 244)
Eski Uygur Tü. iç “iç, derun, bir şeyin içi” (EUTüS, sy. 58)
ses “ses”
Kıpçak Tü. ses “Ses” (KıpTüS, sy. 232)
Eski Türkiye Tü. ses “ses” (YTS, sy. 184)
Bu yazıtta geçen runik imler için karşılaştırmalı ses değerleri çizelgesi:
Ses değerleri için yararlanılan başvuru kaynakları:
Orhon Türkçesi Grameri (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, İstanbul, 2003, Talat Tekin)
Tarih Boyunca Türkçenin Yazımı (Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 19, Ankara, 1997, Talat Tekin)
bu mantıktan yoksundur görüşüme göre. , önerilen çözümün dil ya da Türkçe olabileceği kanısında değilim.