"Ötüken" Sözü
ARİF ERMAN
“Türük kağan Ötüken yış olursar ilte bung yok...Ötüken yışda yig idi yok ermiş. İl tutsık yir Ötüken yış ermiş. Bu yirde olurup Tabgaç bodun birle tüzültüm.” (Türük kağanı Ötüken Yış'da otursa ilde sıkıntı yoktur... Ötüken Yış'tan daha iyisi hiç yokmuş. İl tutacak yer Ötüken Yış imiş. Bu yerde oturup Tabgaç boyu ile anlaştım.)
Burada Ötüken Yış sözü tabii ki Ötüken Ormanı anlamına gelmemektedir. Ön Türkçe (Etrüskçe) utakle (ötüklü) sözü zengin; bayındır anlamına gelmektedir. Ötüken sözünün kökeni aşmak; geçmek; çıkmak anlamlarına gelen Sümerce ud, Etrüskçe ut ve günümüzdeki öt(mek) ya da öd(mek) sözüdür ve aşmış, çıkmış, birikmiş, zenginleşmiş anlamındadır. Bu açıdan ötüken , zengin olan; bayındır olan demektir. Yış sözü ise burada orman değil, yer; konum; durak yani bölge anlamına gelmektedir. Çünkü buradaki yış sözü, Ön Türkçe (Sümerce) yer; konum; durak anlamlarına gelen ngiş sözünden evrilmiştir. Günümüzdeki ağaç sözü ise Sümerce ağaç ya da orman anlamına gelen ngeş sözünden gelmektedir ve Orhun dönemi Türkçesine yine yış olarak evrilmiştir.
Bu veriler ışığında Ötüken Yış, bayındır durak; bayındır bölge anlamına gelmektedir. Belki de bu adlandırma bir çeşit kendi kendini kandırmadır, bilemiyoruz. Zenginliğin merkezi olan ılıman iklimli Çin ülkesi ele geçirilemeyince, sert iklimli bugünkü Moğolistan ve İç Moğolistan toprakları “Bayındır Bölge” (Ötüken Yış) olarak adlandırılarak var olanla yetinilmiştir. Ama belki de bugünkü Moğolistan toprakları Türüklerden (Köktürklerden) önce de “Bayındır Bölge” olarak adlandırılmıştır. At yetiştirmek için en uygun doğa ve iklim koşullarının Moğolistan'da bulunduğu ve Türüklerin de at yetiştiren bir boy oldukları dikkate alınırsa, Moğolistan için böyle bir adlandırmanın daha eski dönemlerden beri kullanılmış olabileceği oldukça mantıklıdır.
Arif Erman
Türklerin Gerçek Tarihi/Türk Dili ve Tarihi Üzerine Tezler
