Taş Baba
Taş Baba'lara ancak Türk boylarının yerleştiği bölgelerde ve Türklerin o bölgelerde yaşadığı çağlarda rast gelinir.
TAŞ BABA
“Kim bilir neçedir dünyanın yaşı
Tarihin ne geder yazısı vardır
Her sahsı parçası her mezar daşı
Nesilden nesile bir yadigardır“Samed Vurgun-Azerbaycan
TAŞ BABA KURGANLAR
Taş Baba geleneğinin kaynağı ve onun yayılma yönleri Urmu Teorisi ışığında açıklanabilir. Güney Avrupa ve Güney Sibirya bozkır ve yaylalarına götürülen Taş Baba geleneği Ön Asya’daki Proto-Türk bölgelerinden MÖ. 4 bin yılın ortalarında başlayan göçlerle ilgilidir. Taş Baba’lara ancak Türk boylarının yerleştiği bölgelerde ve Türklerin o bölgelerde yaşadığı çağlarda rast gelinir.
Azerbaycan edebiyatında Nizami Gencevi “İskendername” eserinde:
“Türk boylarının diktiği bu dikili taşlara secde edenler ona saygı duyar, yanından geçen her bir atlı Kıpçak buraya ok batırır, çobanlar ise sürüden ona bir kurbanlık koyun ayırırdı” der.
Bu bölgelerde MÖ.6. yüzyıldan beri Saka - Kamer (Gamer—Gimmer-Kimmer) ,sonra Hun, daha sonra Bulgar, ondan sonra Hazar ve daha sonra Moğol akınlarına kadar Kıpçak (Kuman) boyları yaşamışlar, bu yüzden Rusya ve Ukrayna’nın güney bozkırlarına yayılmış yüzlerce Taş Baba başka halka değil, yukarıda adlarını verdiğimiz Türk Boylarına aittir.
Sicilyalı Diodor: “Saka Boylarından biri, kendilerinin kadın hükümdarı Zarına (Sarıana) için geniş temel üzerine kurulan Kurgana onun büyük heykelini koymuşlardır” der.
“Kumanlar (Kıpçaklar) ölülerin mezarına et ve kımız koyar, mezarın üstüne ev sayılan bir tepe kurarak, üzerine yüzü doğuya bakan ve elindeki kaseyi, kadehi göbeği üzerinde tutmuş bir insan heykeli dikerler.” Vilhelm de Rubruk -1253 (papanın elçisi)
Kurgan üzerindeki Taş Babalar, Rus ressamı N.K.Rerix in de gözünden kaçmamıştır.
Taş Babaların toplanıp listeye alınma işi 19. yüzyılda başlamış olsa da, sistemli incelenmesi 20. yüzyılın başlarında görülür. Sadece Don - Dinyepr nehirleri arasında 330 dan fazla Taş Baba ve başka dikili taşlar kayıt altına alınmıştır.
Doğudaki Türk yurtlarında; Altay, Tuva, Hakas; geniş olarak yayıldığı için oralarda daha çok sayıda kalmıştır. Kırgız elinin (yurdunun) Tokmak bölgesi ise (Burana köyü) bu Taş Baba geleneğini son zamanlara kadar sürdürmüştür. Türk geleneğinde yaygın olan balbal, Taş Baba örneklerinin en eskisi son yıllarda Hakkari’de bulunmuştur.
Prof. Dr. Firudin Ağasıoğlu CELİLOV
Taşbaba Kurganlar
