TELENGİTLER, TELENGİT TÜRKLERİNİN DİNİ İNANIŞLARI

TELENGİT TÜRKLERİNİN DİNİ İNANIŞLARI

Bu yazımızda Telengit Türklerini tanıtacağız...

TELENGİTLER KİMDİR? NEREDE YAŞARLAR? TELENGİTLERİN NÜFUSU NE KADARDIR?

Telengitler Rusya'da yaşayan azınlık Türk halklarındandır. Dünya'da sadece 4 000 yakın nüfusu olup, yok olma riski altındadırlar ( bazı bilgilere göre 2 500 kişi). Uzun zamandır Telengitler Altay halkının bir etnik grubu olarak bilinirdi. 2002 yılında Telengitler ayrı bir halk olarak tanıldı. Onlar Dağlı Altay'ın Çüy boz kırlarında yaşamaktadırlar. 

Şaman inançlarına göre yaşayan Telengitler, göze görülen ile görülmeyenin arasındaki bağlantıyı önemserler. Onlar evreni üçe ayırırlar; dünya insanların yaşadığı yer, gök yüzü Tanrının onları izlediği yer ve yer altı ölüm ve ruhların yeri. Telengitlere göre ruhlar insanlar arasından üstün yetenekli ve ön görebilen insanları kendi yöntemleriyle hastalıklarla ve zorluklarla sınayıp seçtiklerini düşünürler.

Ancak bu tür sınavlardan geçen insanlar Şaman olabilirler. Şamanlar ruhların belirttiği gibi "Ak Şaman" ve " Kara Şaman" olarak niyetlerine göre ayrılırlar. Hastalığı, kötülüğü ve ölümü önceden göre bilen bu insanlar ruhların onlara verdikleri üstün güçlerini kullanarak bunlarla savaşmayı görev edinirler. Şamanlar her insanın ruhunun olduğunu ve bu ruhun insan vücudunu terk edince" kötü günler"in hastalığın ve ölümün geldiğini düşünerek, bu ruhun insan bedeninde kalması için çabalarlar. 

Telengitler en çok pınar, dere ve ırmakların kutsallıklarına inanırlar. Oraların tümünün bir kız, bayan, yada yaşlı bir kadın sahibi olduğunu ve onların insanlarla Tanrı arasında elçilik vazifesi yaptıklarına düşünürler. Bu nedenle de oralarda dilek ve dua ederler. Telengitlerde bunlar hakkında çok hikayeler de vardır. 

TELENGİT İNANÇLARI

• Telengitlerin inançlarında ateşin de önemi çok büyüktür.
• Ateş yakıp üzerinden atlamak veya eşyaları ateşin üzerinden geçirmek onlara göre kötü ruhlardan ve hastalıklardan arınmak demektir.
• Bu nedenle de ateş Şaman inanışlarında önemli bir semboldür.
• Telengitler yaşadıkları bu toprakları dünyanın en gizemli ve kutsal yeri olarak bilirler.
• Bu topraklar onlara göre gizemin ve bilginin kaynağı, canlı ile onları yaratan tanrının buluştuğu noktadır.
• Doğa ise Tanrının onlara armanıdır. 

    Konar göçer hayatları olan Telengitler sert hava şartlarına rağmen hayvancılık ile özellikle büyük baş; deve, yak, at, inek ile ailelerinin geçimlerini sağlarlar. Kışın kışlakta, yazın da yaylada ve dere kenarında hayvanlarını yayarlar. Genelde keçeden yapılmış çadırlarda yada tahta evlerde barınırlar. Hayvancılığın dışında erkekler balık avlarlar, kadınlar ise ot ve bitki toplarlar. Onlara göre "yer ana ekinleriyle insanları doyurur, gök yüzü baba ise ekinleri sular". Bunların her zaman verimli ve bereketli olması için Tanrıya dua ederler. Bu yüzden de yer ana ile gök yüzü babanın uyumuna önemsemişlerdir.

TELENGİTLERİN YAŞANTISI

• Telengitlerin hayatında müzik doğum ile başlar ölüm ile biter.
• En önemli özellikleri ise çeşitli gırtlak sesleridir.
• Hayatlarının her noktadında bebek ninnilerinden hayvan yaymalarına kadar şarki ve türkü vardır.
• En önemli müzik aletleri ise topşurdur.
• Telengitler sevinçini, üzüntüsünü, tüm ruh hallerini bu aleti çalarak ifade ederler.
• Bazen de sadece kendileri için rahatlamak ve dinlenmek için çalarlar.
• Telengitler Türk boylarının içinde kendi örf ve adetlerine en çok düşkün olan halk olarak bilinirler ve geleneklerini devam ettirmek için kendilerini bu yola adamışlardır...

Dr. Shurubu Kayhan