TÜRK BOYLARINDA KAMÇI
TÜRK BOYLARINDA KAMÇI
Dr. Shurubu KAYHAN
Kamçı (kırbaç) Türk halklarının hayat biçimi ve medeniyetinin önemli bir parçası olup, göçebe Türk boylarının yaşamında her zaman yer almıştır. Gerçek Türk yiğidini atsız ve kamçısız düşünmek mümkün değildir. Kamçı göçebe halklarının sadece atlarını yönlendirmek için kullandıkları alet olmamış, aynı zamanda bir çok gelenek ve görenekleri de içinde barındırmıştır. Kamçı atadan oğula miras olarak da bırakılır. Erkeklere kamçı hediye edilmesi onlara verilen değeri ve gücü de gösterir. Çadırlarda her zaman evin kutu olarak baş köşede asılı durur.
Kamçı hakiki deriden elde edilir ve sapı ağaç, boynuz ve kemikten yapılıp demir parçalarla sabitlendirilir. Bu durumda da kamçı gerçek bir silaha dönüşmüş olur.
Kamçı Türk boylarında kutsal sayılıp erkekliğin ve savaşçı kimliğin simgesi olarak da bilinir. Diğer yandan kamçı Şamanlar’ın (Kamlar’ın) da nitelikli aletlerinden sayılır. Bu durumda da ister istemez akla Kam kelimesi ile kamçı kelimesinin benzerliği gelir. Kamçı göçebe hayat yaşayan her erkeğin yanında bir kemer, bir bıçak kadar önemli alet olarak taşınılır.
Kamçıyı Türkler bindikleri atı yönlendirmek için kullanmamışlar. Çünkü bozkırlarda büyüyen erkek çocukları daha 3-4 yaşlarında iken at binmeyi öğrendikleri için kamçı kullanmalarına gerek kalmamıştır.
Dünür olma isteği
"Kamçı Kaldıruu” (kamcı kaldırma) geleneğinde dünür olma isteği ile kız evine gelen oğlan tarafı eğer kızı beğenirlerse çadırın bir köşesine kamçılarını asılı bırakmışlar. Kız tarafı da bu duruma olumlu bakıyorlarsa kamçıya dokunmamışlar ve geri vermemişler. Böylece evlilik yolundaki ilk adım atılmış olup, kızın başı bağlanmış sayılmış. “Kamçı Kaytaruu” (kamcıyı geri verme) geleneği ise olayın olumsuz sonuçlandığını belirtmiştir.
“Kamçı Taştoo” (kamcı bırakma) geleneği genelde boylar arasında yaşanan anlaşmazlık durumlarında halkı toplayıp, kamçıyı ortaya bırakmalarıyla gerçekleştirilmiştir. Bu ise sorunların ortaya yatırılıp çözümlenmesi gerektiğini belirtmiş. Böylece halk o an yaşanan tüm sorunları sonlandırmış ve barış sağlanmıştır.
Altay Türklerinde ise kamçı seyislerin, çobanların ve kamların olmazsa olmaz önemli aletlerinden olmuştur. Altaylılar kamçı yaparken dana ya da buzağı derisini kullanmışlar. Kamçının sapı boynuz ve ya sedir ağacından yapılmış. Sapının baş kısmı çoğu zaman kurt ya da pars başı şeklinde olmuştur. İsteğe göre değerli taşlar ve demir parçaları ile de süslenmiştir. Kamçının sapı elde en iyi biçimde tutulabilecek şekilde tasarlanır.
Altaylılar için de kamçı güç ve ihtişamın simgesidir. Ayrıca Altaylılarda; “kurt başı,” “pars başı,” “savaşçı” adını verdikleri kamçı türleri vardır.
Böylece Türk dünyasının ortak kültürü olan kamçının hemen hemen tüm Türk boylarında aynı anlam; güç, hız, ve ihtişamı temsil ettiğini ve asırlardır yaşam biçimlerinin vazgeçilmez bir parçası olduğunu görmekteyiz.