TÜRK DÜNYASININ İLK DEMOKRATİK DEVLETİ, KIRIM HALK DEVLETİ 26 ARALIK 1917 DE KURULDU


TÜRK DÜNYASININ İLK DEMOKRATİK DEVLETİ, KIRIM HALK DEVLETİ 26 ARALIK 1917 DE KURULDU


















TÜRK DÜNYASININ İLK DEMOKRATİK DEVLETİ , KIRIM HALK DEVLETİ 26 ARALIK 1917 DE KURULDUKırım Halk Cumhuriyeti, 26 Aralık 1917’de KırıKırım’ın kadim başkenti Bahçesaray’da toplanan 1. Kırım Tatar Kurultayı ile kurulmuştu. 1917 Ekim devrimiyle birlikte Bolşevikler, Çarlık rejimini devirmiş ve Çarlık Rusya’sındaki birçok ulus, bağımsızlık ilan etmişti. Kırım Halk Cumhuriyeti de bunlardan biri olmuştur. Ancak Kızıl ordunun müdahalesiyle kısa sürede son bulmuştur. İşte Kırım Halk Cumhuriyetinin kısa tarihçesi…

Kırım Halk Cumhuriyeti, (Kırım Tatarca: Qırım Halq Cumhuriyeti, Ukraynaca:Кримська Народна Республіка) 26 Aralık 1917 tarihinde Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın ilan ettiği cumhuriyettir. 23 Şubat 1918 tarihine kadar, günümüzde Ukrayna sınırları içerisinde kalan Kırım Yarımadası’nda varlığını sürdürmüştür. Başkenti Bahçesaray’dır. Kırım Halk Cumhuriyeti, Rusya İmparatorluğu’nun yıkılışına yol açan 1917 Rusya Devrimi (Ekim Devrimi)’nden sonra çoğu kez görülen devlet kurma girişimlerinden biridir.


kırım halk cumhuriyeti

kırım halk cumhuriyeti




 

KIRIM HALK CUMHURİYETİ

Kuruluş

Kırım Halk Cumhuriyeti kurulmadan önce Kırım, Rusya İmparatorluğu içindeki Tavrida Guberniyası’nın bir parçasıdır.

7 Nisan 1917 günü Akmescit’de Bütün Kırım Müslümanları Kongresi toplanmıştır. Bu toplantıya Kırım’ın çeşitli il ve köylerinden 1500’den çok kişi katılnıştır. Toplantıda en aktif olanlar Vatan Cemiyeti’nden Seyitcelil Hattat, Ablakim İlmiy, Asan Sabri Ayvazov gibi milletçilerdir. Toplantıda Kırım Müslümanları Merkezi İcra Komitesi belirlenmiştir. Numan Çelebicihan komitenin başkanı ve Kırım Müftüsü seçilmiş, Cafer Seydamet ise o Rusya Hükümetinin ellerinde olan Vakıf Komisyonu’nın başkanı seçilmiştir. İkisi de o zaman Kırım’da değil, savaştaydılar.

Bu vakitlerde bütün Kırımlıların aklından geçen “Kırım Kırımlılarındır!” fikri aydınlar tarafından söylenmeye başlanmıştır.

Ekim 1917’de İcra Komitesi’nin bir toplantısında Numan Çelebicihan Kırım’ın geleceğinin belirlenmesi Kurultay (Qurultay)’ın toplanmasının mümkün olacağını söylemiş ve bu fikir kabul edilip Kurultay’ın toplanması kararı alınmıştır.

Kurultay’a 76 milletvekili katılmıştır. Bu milletvekillerinden 24’ü Yalta’dan, 19’u Akmescit’den, 16’sı Kefe’den, 11’i Kezlev’den ve 6’sı Orkapı’dan gelmiştir. Milletvekillerinin aralarında dört kadın: Şefika Gasprinskaya, Anife Bоdaninskaya, İlhan Tohtar, Hatice Avcı da vardır.

Kırım Halk Cumhuriyeti, her ne kadar Kırım Tatarları’nın oluşturduğu Qurultay’ın girişimleriyle kurulmuş olsa da yarımadada yaşayan tüm etnik kimliklerin eşitliğine dayanmaktaydı. O dönemde nüfusun çoğunluğu Ruslardan oluşmaktaydı (%42). Rusların haricinde yarımadada Ukraynalılar (%11), Ermeniler ve Yunanlar da yaşamaktaydı.

Devlet sembolleri
Kırım Hanlarının Tarak Damgalı mavi bayrağı cumhuriyet bayrağı oldu. Numan Çelebicihanın “Ant Etkenmen” şiiri milli marş olarak kabul edildi.

Ordu
Cumhuriyetin Ordusunu, Rus İmparotorluğu Ordusu’nun içinde görev yapan Kırım Süvari Alayı ve Kırım Tatar piyade askerleri teşkil etti.

Hükûmet
28 Aralık’ta Kurultay, Cumhuriyet Hükümetini ilan etti. Kurultayda Hükümet Reisi ve Adalet Bakanı – Numan Çelebicihan, Hariciye ve Savunma İşleri Bakanı – Cafer Seydahmet Kırımer, Maarif İşleri Bakanı – Ahmet Özenbaşlı, Maliye ve Vakıf İşleri Bakanı – Seyitcelil Hattat, Diyanet İşleri Bakanı – Ahmet Şükrü seçildiler.

Yıkılış
Ukrayna, Kurultay toplantısına hayırlama mektubunu yollamıştır. Rusya’nın Bolşevik Hükümeti ise Kırım Tatar Kurultayı’nı ve Hükümeti’ni tanımamıştır.

Rusya’da ise İmparatorluk devrilip komünist rejim başlamıştır. Arbiy İhtilal Komitesi, Karadeniz Flosu’nun gemilerini Akyar’dan Kezlev, Yalta, Kefe, Kerç ve diğer şehirlerine yollayıp Cumhuriyet askerleriyle savaşmaya başladı.

16 Ocak’dan Şubat’ın başına kadar Akyar ve Bahçesaray yakınlarında savaş sürdü. Süyren köyünün yakınlarında 40 bin kişilik Bolşevik ordusu ile savaşa giren 3 bin kişilik Cumhuriyet ordusı yenilgiye uğradı. Bunun ardından, Kırım’ı istila eden Bolşevikler Cumhuriyeti yıktıklarını ilân ettiler. Kırım Halk Cumhuriyeti Hükümeti’nin başkanı Numan Çelebicihan Akyar’da 23 Şubat 1918 idam edildi. Böylece tarihteki ilk Kırım Tatar Cumhuriyeti yok oldu.

 


kırım tatar kurultay

kırım halk cumhuriyeti




 


1. kırım tatar kurultayı kadın üyeler

1. kırım tatar kurultayı kadın üyeler




 


kırım tatar kurultayı

kırım tatar kurultayı






Yorumlar (0)