YEGÜ İÇKÜ - YEME İÇME

Selim Sarısoy

Türklerin milli içkisi AYRAN, KIMIZ yanında RAKI’nın bir ALTAY içkisi olduğunu
bilir misiniz? Yegü İçkü‘’ORUN’’ bir makamdı ve dağıtılacak et veya yemekten belirli bir payı vardı ‘’ÜLEŞ’’,buduna ve hakana (Töre’ye) uygunsuz davranışlar öncelikle bu Orun ve Üleş hakkını kaybettirirdi.

KIMIZ 

Eski Türklerde en önemli içecek mayalanmış kımız idi. Alkol oranı düşük bir içki olan kımız, kalorisi yüksek olduğu için bir öğün yerine geçtiği gibi gün boyunca içildiğine de rastlanmaktaydı. 
Moğollarda kımız içme işi, askerlik eğitimiyle sıkı bağlantısı olan bir tören şeklinde icra edilirdi. Genel kabul gününde beylere ve halka hanın ikram ve merhamet sofrası kurulurdu. 
Sakiler ve kadeh tutanlar sofra takımlarını ve kadehleri getirirlerdi. Hanın işaretiyle bir saray odacısı kımızı töresi ile hana sunardı. 
O da insanların topluluk halinde yaşamalarının temeli olan bu arı ve temiz içkiden biraz içip devletin en ileri gelenine verirdi. 
O da kadehin tamamını bitirirdi. Beyler ve komutanların içki içme merasimi bittikten sonra askerler ayakta içmeye başlarlardı. 
Kımız içme işi sırasında yanlışlık yapan asker kapının yanına bırakılırdı. Sakiler ve kadeh tutanlar bu askerlere ceza verirlerdi ve bu, ölüm cezası dışında her türlü ceza olabilirdi.
Yakutlarda Art Toyon Ağa adına yapılan törenlerde kurban kesme uygulaması yerine,gençler dokuz bardak kımızı, dokuzar kere içerlerdi. Bu törensel kımız içme, bir nevi kurban ayini olarak kabul edilirdi. Altaylılarda da kımız içme, yüz yüze bakarak şarkı söyleme geleneğine bağlı olarak sürdürülürdü. 
Türklerde kımız, nevruz bayramında yapılan ikramlar arasında yer alırdı. Bayramın üçüncü günü misafirler yurtlarına yerleşince yemekler dağıtılır, arkasından kımız ve ayran sunulurdu.

RAKI

Ayrıca, Altaylılarda ekşi sütten rakı yapılırdı. 
Kımız içme törenleri daha sonraları rakı içme törenlerine dönüşmüştü. Akraba veya komşu olanlar kadın erkek, genç yaşlı herkes bir araya gelir, rakının hazırlandığı yerde bir ateş yakılırdı. 
Ateşin üzerine konulan TAGAN adı verilen demir bir kazanda bir kadın, yapımı bazı işlemleri gerektiren rakıyı hazırlardı. 
Ateşin sağında erkekler, solunda kadınlar otururdu. 
Toprağın üzerine serilen keçenin, kayın ağacı kabuğunun ve tay postlarının üzerine daire şeklinde oturulurdu. 
Bu tören sırasında ev sahibi tahta fincandaki içkisini sol eliyle tutar, sağ eliyle ateşe biraz rakı serperdi. 

Kayın ağacının UMAY ANA ile birlikte indiğine inanan Altaylarda rakı, Umay kültüyle bağlantılı görünmektedir.
Bunların dışında aşağıdaki isimlerle anılan Türk içkileri vardı.

TARASUN 
Bu içki darıdan şarap yapılıp bunun kımızla karıştırılmasıyla elde edilirdi. Ayrıca üzümden de Şarap yaparlardı. 
Buğday ve darıdan yapılan çeşitli içkilere Göktürkler BEGNİ diyorlardı.

MEDUS 
Hunların bal şarabıydı.

CAMUM 
Arpadan yapılan bir içkiydi.

Hanlar ile büyüklerin yemeklerine AŞATMA

Hanlar için kurulan ayaksız sofraya İŞKÜM

Geceleyin habersiz gelenler için hazırlanan içki ziyafetine “KESTEM” adı verilmiştir. 

Yakın arkadaşların kışın sırayla birbirlerine verdikleri ziyafete SUĞDIÇ, oyun eğlenceli ve yemekli gece toplantılarına SÜRÇÜK denmiştir. ŞANBUY ise, davetten sonra gidilen içki ziyafetini ifade etmek için kullanılmıştır.

‘’İslamiyetten Önce Türklerde Yiyecek ve İçecekler’’İsimli çalışmadan derlenmiştir. 20.12.2015