Türkçedeki a- sesi ve kökeni üzerine
Türkçedeki a- sesi ve kökeni üzerine
a-,
Türk dilinin birinci sesi, sözcüklerin başlangıç öğesi olarak vurgulanan a'nın içerdiği anlam aldığı eklerle sağlanır. a sesinin kaynağı doğa olayları karşısında duyulan şaşkınlıkla bağlantılı görülür, böyle bir kuram vardır. Yalnız başına bir anlam içermeyen bu sesin, Hind-Avrupa dillerinde söylenişi de başkadır, toplumların ağız özelliklerine göre değişir, ancak doğa olayları karşısında duyulan şaşkınlığı anlatmada özdeş içerik taşıdığı gözden kaçmaz.
a sesi, dilimizin kalın seslilerinden ilkidir, bu nedenle ağızdan çıkışı dolgun bir ses yapısı gösterir. Dilimizde a sesinin yanına başka bir sesli gelemez, yalnızca ona uygun sessizler gelebilir. Bu sessizler de diziye göre şöyledir: ab-ac-aç-ad-af (yansıma), ağ-ag-ah (yansıma) ak-al-an-ap-ar-as-aş-at-av-ay-az . . . Dilimizde am sesi yoktur, bu sesle başlayan sözcüklerimizde um'la dönüşme vardır.
Türkçenin ses uyumuna göre a ile başlayan bir sözcükte yalnızca ı-u sesli leri bulunabilir (sessizlerle yanyana olma koşuluyla), e-i-o-ö-ü seslileri (sözcük bileşik değilse) görülmez (kardeş sözcüğü gibi olanlar değişikliğe uğramış, kısalmış dil varlıklarıdır: kar-daş/karın-daş bg.).
Dilimizde a-e+i-o-ö-u-ü- seslileri yan yana gelemez (ae, aı, ai, ao, aö, au, aü yan yanalığı söz konusu değildir. Burada ai/ay yaklaşımı i/y dönüşmesi sonucudur, i kimi ağızlarda y sesini verir.) . . . Bunun gibi ae sesi de ay diye okunur (başka dillerin etkisiyle), ancak Türkçeye aykırıdır, karşıt örnek diye gösterilemez.
TDH KÖKENBİLİM SÖZLÜĞÜ İÇİN TIKLAYINIZ
Sözcük Kökenleri (Kelime kökeni, Kelime Kökenleri, Etimoloji): Kelime kökeni, Kelime Kökenleri, Sözcük kökenleri, Kökenbilim bulmaca, etimoloji sözlüğü, etimoloji nişanyan, kelime kökeni bulma, kelimelerin kökeni kitap, iletişim kelimesinin etimolojisi, TDK etimolojik sözlük köken bilgisi sözlüğü indir, kelime kökeni bulma, tdk etimolojik sözlük köken bilgisi sözlüğü indir, etimoloji, kelimelerin kökeni kitap, etimolojik sözlükler, etimoloji sözlüğü pdf, etimolojik nedir, etimolojik sözlükler,
