Sibir Hanlığı (1556-1600)
XV. yüzyılın ortalarına doğru Kırgız Hanları neslinden biri tarafından kurulduğu rivayet edilen Tiyumen (Tümen) şehri (Tobolsk civarında) ve dolaylarındaki idare merkezi az sonra yine aynı bölgedeki eski bir Türk kasabası olan Sibir’e nakledilmişti. Şibanîler’den Opak (Ölm. 1493) buralara nüfuz ederek Tiyumen’i aldı. Altun-Ordu hükümdarı Ahmed Han’ın torunu Küçüm Han’da Sibir’i Moskova himayesindeki Yadigâr Han’dan aldı (1563). Bu suretle Küçüm Han (1556-1598) müstakil Sibir Hanlığı’nın hükümdarı oldu. Ülkesini süratle İslâmlaştırmağa çalışan Küçüm, Ruslar’la şiddetli mücadelelere girişerek yurdunu müdafaa etti. Ateşli silahlarla hücuma geçerek Sibir bölgesine giren (1581) Rus kumandanı Yermak’ı 1584’de ağır mağlûbiyete uğrattı. Fakat daima daha kalabalık kuvvetlerle ileri harekâta devam eden Ruslar, Küçüm’ün Moğol Mangıtlar arasında ölümünden (1600) sonra, bu hanlığı uzun mücadeler veren Küçüm’ün oğullarından zapt ettiler (1665).
Kaynak (Source):
Ali Suavi; Hiyve, Dersaadet 1327, s. 138.
Barthold, Wilhelm; Türk-Moğol Ulusları Tarihi, Çev. Hasan Eren, AKDTYK-TTK, Ankara 2006, s. VI + 50.
Belgelerle Osmanlı-Türkistan İlişkileri (XVI.-XX. Yüzyıllar), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2004, s. XX + 278 + VI Ek + 1 Harita.
Hayit, Baymirza; Türkistan Devletlerinin Millî Mücadeleleri Tarihi, AKDTYK-TTK, Ankara 2004, s. XVI + 448 + 6 Harita.
