Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Alfabeler

TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI ALFABELER NELERDİR?

Türklerin Tarih boyunca kullandıkları alfabeler kısaca şu şekilde özetlenebilir:

1. Göktürk Alfabesi; 38 harften oluşan bu alfabe Kutluk devletinde kullanılmıştır.

2. Uygur Alfabesi; 22 harften oluşan bu alfabeyi Uygur devleti kullanmıştır.

3. Orhun Alfabesi; Orta Asya'da Göktürkler tarafından kullanılmıştır.

4. Soğd Alfabesi; Orta Asya'da Uygurlar tarafından kullanılmıştır.

5. İbrani Alfabesi; Hazar Türkleri tarafından kullanılmıştır.

6. Arap Alfabesi; 29 harften oluşan bu alfabeyi İslamiyet'e giriş sonrası Karahanlılar, Gazneliler, Tolunoğulları, İhşitler, Selçuklular ve Osmanlılar kullanmıştır.

7. Kril Alfabesi; Günümüzde bazı Orta Asya Türk Cumhuriyetleri tarafından kullanılmaktadır.

8. Latin alfabesi; 29 harfli olan bu alfabeyi 1 Kasım 1928 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti kullanmıştır. Ayrıca Kazan ve Azerbaycan Türkleri tarafından da kullanılmıştır.

Bütün alfabelere ayrıntılı olarak şuradan ulaşabilirsiniz: Alfabelerimiz
 

---

 

Türklerin Kullandıkları Alfabeler

Türkler tarih boyunca birçok alfabe kullanmışlardır. Türkçenin binlerce yıllık geçmişi içinde, alfabe üzerinde değişmeler yaşanması doğaldır. Fakat Türkler, bazen yakın dönemler içinde birden fazla alfabeyi benimsemişlerdir. Bu da dil ve edebiyat çevresinde değişiklikler yaratmış, farklı gelişmeler yaşanmasında etkili olmuştur.

Türklerin farklı alfabeleri kabul etmelerinde türlü nedenler etkili olmuştur. Göktürkler döneminde Türkler’e ait olan, milli alfabemiz Göktürk alfabesini kullanan Türkler; İslam’ın etkisiyle Arap yazısından etkilenmeye başlamıştır. Göktürkler, devlet ortadan kalkana kadar Göktürk alfabesini kullanmışlardır. Uygurlar, yavaş yavaş müslümanlaşmaya başladıkları için, Arap harflerinin biraz değiştirerek oluşturdukları Uygur alfabesini kullanmaya başlamışlardır. Zaman içinde Uygur alfabesi, Göktürk alfabesinin yerini almıştır. Karahanlı döneminin sonuna kadar bazen iki alfabe birlikte kullanılmışsa bile, Uygur alfabesi baskın olarak kullanılmıştır.

Osmanlı dönemiyle birlikte, Türkler üzerinde Arapların etkisi iyiden iyiye artmış ve Arap harfleri olduğu gibi kabul edilmiştir. Arap alfabesi 6-7 yüzyıl boyunca kullanılmıştır. Bu dönem içerisinde harflerin harekelerinin atılması veya alfabeye yeni harfler eklenmesi gibi Arap alfabesi üzerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu nedenle bu dönem içerisinde kullanılan alfabeye “Osmanlı Alfabesi” demek de yanlış olmayacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte, Türkçenin gerilemesine ve bozulmasına neden olan, Türk dili üzerinde Arapça ve Farsçanın çok büyük bir etkisi olmasına neden olarak görülen Arap alfabesi kaldırılarak; Latin kökenli Türk alfabesi kabul edilmiştir. Gerçekleştirilen dil devrimi sayesinde, Türkçenin ses yapısına daha uygun harfler kullanılmış, Türkiye’deki okur-yazar oranında kısa sürede ciddi artış görülmüştür.

Latin alfabesinin kullanılmaya başladığı dönemde, Sovyet Rusyası’nın baskıcı ve soykırımcı rejmi altında yaşamaya çalışan Türk boyları, zorla Rus alfabesini (kiril alfabesini) kullanmak durumunda bırakılmışlardır. İstemeyerek de olsa, üzerlerindeki baskıcı tutumun etkisiyle Kiril alfabesini kullanmaya başlayan Türkler; ancak Sovyetler Birliği yıkıldıktan sonra kavuştukları bağımsızlıklarıyla birlikte Türk alfabesini (Latin alfabesini) kullanmaya başlamışlardır. Bugün yalnızca Kırgızistan ve Kazakistan gibi birkaç Türk devletinde bu alfabe kullanılmaktadır.

Aşağıda, Türklerin tarih içerisinde kullanmış oldukları beş farklı alfabe hakkında bilgi alabileceğiniz sayfaların bağlantısı bulunmaktadır:

1. Göktürk alfabesi
2. Uygur alfabesi
3. Arap alfabesi
4. Türk (Latin) Alfabesi
5. Kiril alfabesi
 

Göktürk alfabesi için tıklayınız.	Türk dünyasında kullanılan alfabeler için tıklayınız.
Kazak alfabesi için tıklayınız	Kırgız alfabesi için tıklayınız.
Osmanlı alfabesi için tıklayınız.	Rus alfabesi için tıklayınız.
Tatar alfabesi için tıklayınız.	Sağır-Dilsiz alfabesi için tıklayınız.
Bulgar alfabesi için tıklayınız.	Çin alfabesi için tıklayınız.
Yunan alfabesi için tıklayınız.	Enokyan alfabesi için tıklayınız.
Sanskrit alfabesi için tıklayınız.	Kiril alfabesi için tıklayınız.
Viking alfabesi için tıklayınız.	Mors alfabesi için tıklayınız.
Körler alfabesi, Braille alfabesi için tıklayınız.