Yap- fiili ve Yaprak Sözcüğü

Yaprak sözcüğünün ulaşılabilen en küçük parçası (kök demek istemiyorum) yap- fiili...

Ancak bahsettiğimiz yap- fiili Türkiye Türkçesindeki "gerçekleştirmek, oluşturmak" anlamına gelen yap- fiili değil. 

Türkçede iki tane yap- fiili var:

İnşa etmek anlamına gelen ve kapatmak, örtmek anlamlarına gelen... Biz ikincisinden bahsediyoruz.

Size bu fiilin kullanımlarından örnekler vereyim:

Yapış- eyleminin kökü de aynı yap- fiili. yapışmak birbirini karşılıklı örtmek ve kapatmaktır. Dolayısıyla bu eylem işteş bir eylemdir. Yenisey Yazıtlarında  "aya yapınmak" deyimi el çırpmak, alkış anlamına gelir. Ellerin birbirine temas etmesinin yapın- fiiliyle ifade edilmesi el çırpma anında yine ellerin birbirini kapatması, örtmesi kaynaklıdır.

Eski Uygur Türkçesinde (9. yy.) yapı(kabuk), yapak(kapak) sözcükleri yine bu fiilden geliyor. Batı Türkçesinde şu cümlede bu fiil yine göze çarpar:"Tamu kapıların yaparlar." (Cehennem kapılarını örterler.) (14. yy.)

Günümüzde "yaprak" şeklinde kullandığımız sözcük de örtmek anlamına gelen yap- fiilinden geliyor. Bu sözcük 11. yy.da Divanu Lugati't-Türk'te  yapurgak şeklinde geçiyor.

"yap-ur-ga-k+"

Yaprakların yeri örtmesi, ağacın dallarını örtmesi, insanlar tarafından bir şeyin örtülmesi için kullanılması bu sözcüğün oluşumuna kaynaklık etmiş olmalı.

Ömür Güner