Yapısı Bakımından Sözcükler, Yapıları Açısından Kelime Çeşitleri

Yapısı Bakımından SözcüklerYapıları Açısından Kelime Çeşitleri

Yapısı Bakımından Sözcükler, Yapıları Açısından Kelime Çeşitleri

  • İçindekiler
  • Yapıları Açısından Kelime Çeşitleri
  • 1. Basit Kelimeler
  • 2. Türemiş Kelimeler
  • 3. Birleşik Kelimeler
  • a) Anlam Kayması Yoluyla Oluşan Birleşik Kelimeler
  • b) Ses Düşmesi ya da Hece Düşmesi Yoluyla Oluşan Birleşik Kelimeler
  • c) Sözcük Türü Kayması Sonucu Oluşan Birleşik Fiiller

1. Basit Kelimeler

     Yapım ekleriyle yeni bir anlam ve görev kazanmamış kelimelere “basit sözcük” denir. Bu tür kelimeler ya kök durumunda ya da köke çekim ekleri ilave edilmiş şekilde bulunurlar. (çekim ekleri ile kastedilen: isim çekim ekleri (hal ekleri, çokluk eki, iyelik veya tamlama ekleri olabilir. Fiil çekim ekleri de alabilir: kip ekleri ve kişi ekleri alabilir.)

Örnekler:

ağaç (kök)
ev-ler-imiz (kök+çokluk eki+şahıs eki)

Sponsorlu Bağlantılar

sev-iyor-sun (kök+zaman eki+şahıs eki)

2. Türemiş Kelimeler

            İsim ya da fiil köklerinin yapım ekleriyle oluşmuş yeni şekillerine “türemiş sözcük” adı verilir.. Bir kök ,en az bir yapım eki almışsa türemiştir. Yeni oluşan kelime ile kök arasında daima anlam yönün den bir bağ vardır.

   öğren-ci,  sev-in-dir, göz- le, bak-ış

3. Birleşik Kelimeler

      Birden çok isim soylu kelimelerin ya da fiil soylu kelimelerin birleşip kalıplaşmasıyla oluşur. Bu yolla oluşan kelimeler çok defa yeni bir anlam kazanırlar. Birleşik sözcükler üç şekilde oluşur:

a) Anlam Kayması Yoluyla Oluşan Birleşik Kelimeler

İki kelimeden birisinin ya da her ikisinin anlamını kaybetmesi yoluyla oluşan birleşik kelimelerdir.
Örnekler

kuş + palazı > kuşpalazı (ikisi anlamım de yitirmiş.)

doğum + evi > (birincisi anlamını korumuş.)

hamam + böceği » hamam böceği (ikincisi anlamını korumuş.)

uyur + gezer > uyurgezer (İkisi de anlamını korumuş.)

b) Ses Düşmesi ya da Hece Düşmesi Yoluyla Oluşan Birleşik Kelimeler

İki kelime birleşirken birinci ya da ikinci kelimeden bir ses veya hece düşmesi yoluyla oluşan birleşik kelimelerdir.

Örnekler:

kayın + ata > kaynata (ilk kelimede ses düşmesi)

cuma + ertesi > cumartesi (ikinci kelimede hece düşmesi)

c) Sözcük Türü Kayması Sonucu Oluşan Birleşik Fiiller

Bu şekilde oluşan birleşik fiiller sıfat tamlaması, isim tamlaması, cümle, yansıma sözcüklerle oluşur.
Örnekler:

kaba + kulak > kabakulak (sıfat tamlaması biçiminde)

yüz + başı > yüzbaşı (isim tamlaması biçiminde)

imam + bayıldı > imam bayıldı (cümle biçiminde)

gır + gır > gırgır (yansıma sözcüklerin birleşmesi şeklinde)

Bunların dışında birleşik kelimede en az bir sözcüğün fiil olmasıyla oluşan birleşik sözcükler de vardır.
Örnekler:

gel + git > gelgit

kuş + konmaz > kuşkonmaz

kaptı + kaçtı > kaptıkaçtı

Yorumlar (0)