Noktalama İşaretleri: Kesme işareti nedir? Kesme işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

Noktalama İşaretleri: Kesme işareti nedir? Kesme işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

Konu: Kesme işareti, noktalama işaretleri, kısaca, noktalama işaretleri örnekleri.

NOKTALAMA İŞARETLERİ KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ

Noktalama İşaretleri: Kesme işareti nedir? Kesme işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

Kesme işareti, noktalama işaretleri kısaca, noktalama işaretleri örnekleri,

Kesme işareti nerelerde kullanılır? ( ' )

1. Özel adlara getirilen iyelik ve hâl eklerini ayırmak için konur:

Fatih Sultan Mehmet'e, Atatürk'üm, Türkiye'm, İnönü'den, Yurdakul'dan, Kâzım Karabekir'i, Yunus Emre'yi, Ziya Gökalp'tan; Türk'e, Alman'ı; Jüpiter'den, Venüs'ü; Türkiye'de, Van Gölü'ne, Ağrı Dağı'nın; Ziya Gökalp Bulvarı'nda, Çankaya Köşkü'ne, Sait Halimpaşa Yalısı'ndan; Kiralık Konak'ta, Sinekli Bakkal'ı.

Ancak aşağıda belirtilen özel adlardan sonra kesme işareti kullanılmaz:

a. Kurum ve kuruluş adları:

Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına.

b. Akım, çağ ve dönem adları:

Eski Çağın, Yükselme Döneminin, Klâsik Türk Edebiyatına, Millî Edebiyat Akımının, Edebiyat-ı Cedide Topluluğunun.

c. Kişi adlarından sonra kullanılan unvanlar:

Mustafa Kemal Paşaya, Nasrettin Hocada, Enver Paşanın, Zeynep Hanıma, Ayhan Beyden, Ahmet Mithat Efendinin, Enver Paşayı.

ç. Ay ve gün adları:

29 Ekime..., 30 Ağustos Çarşambadan sonra

d. Deyimlerde geçen özel adlar:

Allahtan hayırlısı, Allaha emanet; Alinin külâhını Veliye, Velinin külâhını Aliye.

UYARI : Ahmet, Halit, Mehmet, Murat, Recep; Gazi Antep, Sinop, Zonguldak gibi örneklerde kesme işareti kullanılır. Ancak kelimeler, Ahmeti, Haliti, Mehmeti, Muratı, Recepi, Gazi Antepi, Sinopu, Zonguldakı şeklinde telâffuz edilmez; Ahmedi, Halidi, Mehmedi, Muradı, Recebi, Gazi Antebi, Sinobu, Zonguldağı şeklinde telâffuz edilir.

UYARI : Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

2. Yabancı özel adlardan sonra getirilen çokluk ve yapım ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

Nice'ler, Lille'li, Bordeaux'lu, Honolulu'lu.

UYARI : Yabancı özel adlar dışındaki özel adlara getirilen yapım ekleri ve çokluk eki kesmeyle ayrılmaz:

Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı, Bursalı; Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Ereğliler. Bu eklerden sonra da kesme işareti kullanılmaz: Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hristiyanlıktan, Aydınlıdan.

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.

UYARI : Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu; büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır:

kg'den, cm'yi, mm'den; BDT'ye, THY'de, TRT'den. Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde bu okunuş esas alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya.

UYARI : Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin ve üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır:

vb.leri, mad.si, Alm.dan, İng.yi, Nu.dan; cm³e (santimetre küpe), m²ye (metre kareye), 64ten (altı üssü dörtten)

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

“1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım.” 1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik.

UYARI : Sıra sayıları ekle gösterildiği zaman rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır; ayrıca nokta konmaz:

8.'inci değil 8'inci, 2.'nci değil 2'nci.

UYARI : Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla gösterilir: 6'şar değil altışar, 10'ar değil onar.

5. Dilimizde kolmak, netmek, neylemek, napmak gibi fiiller yoktur. Ancak konuşmada ve vezin dolayısıyla şiirde bu tür kullanılışlar ortaya çıkabilmektedir. Seslerin vezin dolayısıyla şiirde veya konuşma sırasında düştüğünü göstermek için kesme kullanılır:

K'oldu, N'oldu? N'etsin? N'eylesin? N'apalım?

Bir ok attım karlı dağın ardına

Düştü m'ola sevdiğimin yurduna

İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n'eyleyim

(Karacaoğlan)

6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:

A'dan Z'ye kadar, b'nin m'ye dönüşmesi, Türkçede -daş'la yapılmış birçok söz vardır.

7. Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığı takdirde kesme işareti yay ayraçtan sonra konur:

Yunus Emre (1240?-1320)'nin, Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)'nin.

Ancak, cins isimler için yapılan açıklamalarda yay ayraçtan sonra doğal olarak kesme işaretine gerek yoktur:

İmek fiili (ek fiil)nin geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.

Özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır?

ÖZEL İSİMLERE GELEN EKLERİN YAZIMI İLE İLGİLİ YAZIM KURALLARI


Özel adların sonlarına ulanan yapım ekleri bitişik, çekim ekleri ise kesme imiyle ayrılarak yazılır. Ancak bu kuralın özel durumları vardır.

1- Özel adların aldığı yapım ekleri kesme imi ile ayrılmaz.

Özel adların sonlarına gelen yapım ekleri ve bunların yazımı:

Örnekler:

  • Türkçe, Fransızca, Hintçe, Çince...
  • Fatihçe...
  • Alicik, Muratçık...
  • Türkçü...
  • Avrupalı, Ankaralı, Bakırköylü...
  • Türklük, Müslümanlık, Alevilik...
  • Fıratsız, Diclesiz Anadolu...
  • Alisiz, Rıdvansız...
  • Darvinizm...
  • Türkoloji, Hititoloji...
     

2- Özel adların sonlarına gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır

Örnekler:

  • Ankara'ya gitti.
  • Minnoş'a ciğer aldı.
  • Ali Bey'in kardeşidir bu.
  • Kasım'ın 17'sinde gelecekler.
  • 23 Nisan'da gösteri var.
  • 1992 Haziranı'nda oradayız.
  • Beni arayan Ali'ymiş.
  • Çalıkuşu'nu severek okudum.
  • Gemlik'ten (bilgi yelpazesi.net) geliyoruz.
  • Burak'ın gelmesini bekliyorum.

3- Özel adlardan türeyen sözcüklerin aldığı çekim ekleri ve kurum, kuruluş, bakkal, okul, belediye vb. kesme işaretiyle ayrılmaz.

(BU KURALA DİKKAT EDİNİZ, ÇÜNKÜ ESKİDEN AYRILIRDI. TDK ŞİMDİ AYIRMIYOR)

Örnekler:

  • Aydınlının, Türkçeyi, Aliciğim, Türklüğün...
  • Çocuk Esirgeme Kurumuna bağış yapmalıyız.
  • Fatih Sultan Mehmet Ortaokulunda okuyorum.
  • Sultanbeyli Belediyesine başvurdu.
  • Türkçenin, Rizeliler, Türkçeyi…

Dipçe: "-li, -lik, -ci, -cik, -siz, -izm" gibi yapım eki almış bir özel adın sonuna çekim eki gelirse bu ek, kesme işaretiyle ayrılmaz.

Yorumlar (0)