Yay Ayraç işareti nedir? Yay Ayraç işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

Yay Ayraç işareti nedir? Yay Ayraç işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

Konu: Yay ayraç nedir? Yay ayraç ile ilgili cümle örneklerini ve konu anlatımını aşağıdaki yazımızda bulabilirsiniz. 

Noktalama İşaretleri: Yay Ayraç işareti nedir? Yay Ayraç işaretinin kullanıldığı yerler ve örnekler

yay ayraç, cümle örnekleri, yay ayraç cümle örnekleri, yay ayraç ile ilgili örnek cümleler, yay ayraç nedir, yay ayraç özellikleri, yay ayraç ile ilgili sorular,
Yay Ayraç ( )

1. Yay Ayraç ( ) Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır. Parantez olarak da bilinir ancak bu sözcük Fransızcadır. 

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

(Nurullah Ataç, Söyleşiler)

Süleyman Şah'ın cenazesi sudan ihraç olunarak (çıkarılarak) hemen orada defnedilmiştir ki makarrı (durağı) hâlâ “Türk Mezarı” namiyle maruftur (tanınmıştır).

(Refik Halit Karay, Bir İçim Su)

UYARI : Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç kapandıktan sonra yazılır:

Yunus Emre (1240?- 1320)'nin...

UYARI : Yani ile yapılan açıklamalar ayraç içine alınmaz.

2. Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:

İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakama yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın...

Kaymakam – (hiddetle) Ne olacak baba... Oğlunun katili ecnebi tebaasıymış... Düşman gemileri üstümüze toplarını çevirmişler, Adalı'yı istiyorlar... Sağ salim onu teslim edecekmişiz.

İhtiyar – (Evvelâ vurulmuş gibi sendeler, sonra derin ve saf bir bakışla Kaymakam ve arkadaşlarına) Etmeyin Efendiler... Benim gibi dertli bir ihtiyarla eğlenmek günahtır... Sizin gibi efendilere yakışmaz...

(Reşat Nuri Güntekin, İstiklâl)

3. Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır:

Cihanın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet daha gösteremez. Senin kadar kimse kendi vatanına sahip olmağa hak kazanmamıştır. Bu vatan ya senindir, ya kimsenin.

(Ahmet Hikmet Müftüoğlu)

Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin

Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Safahat)

4. Alıntılarda, başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir (bk. Üç nokta 1).

5. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır (bk. Ünlem işareti 3).

6. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır (bk. Soru işareti 3).

7. Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra kapama ayracı konur:

I) 1) A) a)

II) 2) B) b)

YAY AYRAÇ EK AÇIKLAMALAR

Yay Ayraç Nerelerde Kullanılır? ( )

Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç)

Örnek yay ayraç (parantez) kullanımları

Bir kelime ya da cümleden sonra yapılan açıklamalar parantez içine alınır.
Örneğin: Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) en güzel eserlerini Bodrum'da yazmıştır.

Eş anlamlı kelimeler, eş değerdeki tarihler ve rakamlar parantez içinde kullanılır.
Örneğin: İnsan ikrarından (sözünden), hayvan yularından tutulur. (Türk Atasözü)

Yay ayraç (Parantez) Cümlesi

Parantez cümlesi, içerisinde ara cümle veya ara söz bulunan cümledir. Bu ara ifadeler açıklama yapmak ya da anlamı güçlendirmek için eklenirler. Ara ifadeler parantezin yanı sıra iki kısa çizgi veya virgül arasında da gösterilebilirler: Parantezcümlesi sadece ara ifadeye değil, cümlenin tamamına verilen addır.

Şu çocuk -ki kendisi sınıf arkadaşım olur- bu semtin en iyi futbolcusudur.
Taşınacağımızı öğrenince Nur ve Cihan (en yakın arkadaşlarım) çok üzüldüler.
Sıkı çalışırsanız, emin olun, başarılı olursunuz.

Parantez cümleleri yeniden düzenlenerek düz bir cümle veya birkaç sıralı cümle hâline getirilebilirler. Bu durumda parantez cümlesi özelliklerini yitirirler:
Sınıf arkadaşım olan şu çocuk bu semtin en iyi futbolcusudur.
En yakın arkadaşlarım Nur ve Cihan taşınacağımızı öğrenince çok üzüldüler.
Sıkı çalışırsanız başarılı olacağınızdan emin olabilirsiniz.

Parantez cümlelerindeki ara ifade çıkarılırsa cümlede dilbilgisel bir bozukluk meydana gelmez. Ancak anlam veya detay kaybı meydana gelebilir.
İsim cümlelerinde -fiil cümlelerinde de olduğu gibi- yüklem cümle sonunda olmayabilir. (parantez cümlesi)
İsim cümlelerinde yüklem cümle sonunda olmayabilir.

NOKTALAMA İŞARETLERİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI VE CEVAPLARI:

1. ‘’Arabanın muşamba örtülerinde( ) yağmurun çıkardığı sesleri dinleyerek bir hayli gittik( ) sonra birdenbire sarsıntı oldu( ) hayvanlar( ) bir şeyden ürkmüş gibi( ) bir iki adım gerileyerek durdular( )

Ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırayla getirilmelidir?

a) ( , ), ( . ), ( ; ), ( ; ), ( , ), ( : ), ( . )

b) ( , ), ( . ), ( , ), ( ; ), ( , ), ( , ), ( . )

c) ( ; ), ( . ), ( : ), ( : ), ( , ), ( , ), ( . )

d) ( ; ), ( . ), ( ; ), ( : ), ( , ), ( , ), ( . )

2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde iki nokta (:) işaretinin kullanımıyla ilgili yanlış bir bilgi vardır?

a) Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur.

b) Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur.

c) Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur.

d) Sesbiliminde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır.

3. Aşağıdakilerin hangisinde ‘’kısa çizgi’’(-)kullanılmaz?

a) Bir olayın bitiş ve başlangıç tarihleri arasında

b) Cümle içinde arasözlerin başında ve sonunda

c) Dilbilgisi incelemelerinde, eklerin başında

d) Cümle içinde eş görevli sözcüklerin arasında

4. ‘’Anıları yazmanın belli bir çağı var mıdır( ) Genellikle yaşlılık dönemi gösterilir bu çağ için( )

Çünkü yaşlılığın bir belirtisi de kişinin gözlerini geleceğe değil, geçmişe çevirmiş olmasıdır. ’’Gençler umutlarla, yaşlılar anılarla yaşar.’’ sözü de bu görüşü destekler( )

Ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırayla getirilmelidir?

  1. ( ? ), ( . ), ( : ), ( . ) b) ( ! ), ( . ), ( ; ), (...)
  2. ( ? ), (...), ( ! ), ( . ) d) ( ? ), ( . ), ( ; ), (...)

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışlığı yoktur?

a) Öğretmen sana:yarın da gelecek misin ,diye niçin sordu?

b) Öğretmen sana:’’yarın da gelecek misin?’’diye niçin sordu.

c) Öğretmen sana:’’Yarın da gelecek misin?’’diye niçin sordu?

d) Öğretmen sana:’’Yarın da gelecek misin ‘’diye niçin sordu?

6. Aşağıda belirtilen yerlerden hangisinde üç nokta (...) kullanılmaz?

a) Aktarma cümlelerin başında ve sonunda

b) Tamamlanmamış cümlelerin sonunda

c) Açıklama isteyen kelime ya da bölümlerin yerine

d) Alıntılarda, alınmayan kelime ve bölümlerin yerine

7. ‘‘Günümüzde yaygın bir yanlış var ( ) Bilimin kesin olduğu inancı ( ) çağdaş yaşayışın ( ) çağdaş uygarlığın değişmez temeli olan bilimsel kesinlik.’’

Ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırayla getirilmelidir?

  1. ( . ), ( ; ), ( , ) b) ( : ), ( ; ), ( , ) c) ( ; ), ( , ), ( , ) d) ( : ), ( , ), ( , )

8. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde ünlem ( !) işaretinin kullanımıyla ilgili yanlış bir bilgi vardır?

a) Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur.

b) Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur. yazılısoruları.com

c) Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için ayraç içinde ünlem kullanılır.

d) Bilinmeyen yer, tarih v.b durumlar için kullanılır.

9.’Edirne’den gelen bir yük treni ( ) yerleri sarsarak ( ) hızla gelip geçiyor ( ) Baş döndürücü bir geçiş ( ) iki evin arasındaki dar aralıktan vagonları geçtiği görülüyor.

Geçti, geçti( )sonra birdenbire bitti.Oh( )Nuri Efendi,rahatsız olmuştu.

Ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırayla getirilmelidir?

  1. ( , ), ( ; ), ( . ), ( ... ), ( , ), ( ! ) b) ( ;), ( , ), ( . ), ( ! ), ( , ), ( ... )
  2. ( , ), ( , ), ( . ), ( ! ), ( , ), ( ! ) d) ( , ), ( , ), ( . ), ( . ), ( , ), ( ! )

10. Kitabı kapadı. Sokağa çıktı. Bahar geliyordu. Güneşli fırtınalar, renk renk çiçekler... ve başka insanlarla birlikte .

Bu parçada üç noktanın (...) kullanılış gerekçesi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Cümlenin bittiğine dikkati çekme

b) Benzer örneklerin sürdürülebileceğini gösterme

c) Söylenmek istenmeyen sözcükler olduğunu belirtme

d) Sözün bir yerde kesildiğini anlatma

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraçla belirtilen yere noktalı virgül ( ; ) getirilmelidir?

a) At ölür, meydan kalır ( ) yiğit ölür şan kalır.

b) Ahşap ( ) iki katlı, eski bir evde oturuyordu.

c) ‘’Yoo ( ) güvercinlerime dokunmayınız.’’ dedi

d) Parlak yüzlü, beyaz saçlı ( ) otuz yaşlarında bir adamdı.

12. Sanatçının uzun süre yaşadığı bu ev ( , )(1) çocukları tarafından müzeye dönüştürülmüş. Odalardan

birinin duvarında yer alan fotoğraflarla sanki bir soyağacı oluşturmuş.

  1. bir odada onunla bütünleşmiş eşyalar sergilenmiş ( : ) (2) küçük el radyosu, fotoğraf makinesi, daktilosu, gözlüğü ( ... ) (3)

Hastalandığında ve ölümünden sonra gelen mektuplar ve telgraflarla ( , ) (4) kitapları da camekânlı dolaplarda saklıyor.

Yukarıdaki parçada, numaralanmış noktalama işaretlerinden hangisi gereksizdir?

a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 dersimiz.com

13. Aşağıda belirtilen yerlerden hangisine noktalı virgül (;) kullanılmaz?

a) Cümle içinde virgüllülerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.

b) Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için kullanılır.

c) Kendilerinden evvelki cümle ile ilgi kuran ancak, yalnız, fakat vb. cümle başı bağlaçlarından önce konur.

d) Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur.

14. ‘’Yazar bir yazısında şöyle der ( ) ( ) Sanatçının konusu insandır( ) Bir insanın yaşamı o insanın düşlerinin de kaynağıdır.( ) Bu söze katılıyorum.’’

Ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırayla getirilmelidir?

  1. ( ; ), ( ‘ ), ( , ), (‘ ) b) (; ), ( ‘ ), (; ), (‘ ) c) (: ), ( ‘ ), ( . ), (‘ ) d) ( : ), ( - ), (. ), (; )

15. ‘’O tüm insanları severdi. Onun için zenginin, yoksulun; yaşlının, gencin dostlukta hiçbir farkı yoktur.’’

Bu cümlede noktalı virgülün( ; ) kullanılma gerekçesi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak

b) Birbiriyle ilgili söz öbekleri arasındaki nitelik farklarını belirlemek

c) Birbirine anlamca bağlı yargılar arasında ilgi kurmak

d) Öznenin diğer öğelerle karışmasına engel olmak

16. ‘’Edebiyatımız karamsar mı değil mi ( ) Tartışılması gereken bir konu ( ) Yalnız önce şunu belirtmeliyim ( ) Karamsar konusunda sorun ( ) yazarın gerçeğe bakışıdır.’’

Ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırayla getirilmelidir?

  1. ( ? ), ( .), (,), (:) b) ( . ), ( :), ( ,), ( :) c) ( ? ), ( .), ( ,), (. ) d) ( : ), ( .), ( ,), (. )

17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iki nokta ( : ) yerinde kullanılmamıştır?

a) Onun tek bir dostu vardı: Ahmet

b) Anladım ki: Burada istenmiyorum

c) Öğretmen bize:’’Size verdiğim ödevleri yarın istiyorum.’’dedi

  1. Sonunda şunu hissettim: Ben yalnız daha mutluyum.

18. “Romanda düşsel yaşantı, biyografide ( hayat hikâyesinde ) ise gerçek söz konusudur.”

Bu cümlede parantezin kullanımına benzer bir kullanım aşağıdakilerin hangisinde yoktur?

a) Bir şiirin iletisinin (mesajının ) ne olduğu belirgin olmamalıdır.

b) Yazar baştan sona yazım ( imla ) kurallarına ters düşen dil kusurları işliyor.

c) Her ulusun kendine has gülmece ( mizah ) anlayışı vardır.

d) Bu eser Shakespeare ( Şekspir ) tarafından yazılmış olmalı.

19. “Sanatçı bir mektubunda:’Şiirin bir tek dizesi bile, koskoca bir yazının anlatmak istediğini bir çırpıda anlatıverir.’ diyor.”

Bu parçanın noktalama bakımından doğru olması için aşağıdaki değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?

a) İki nokta (:) yerine noktalı virgül (;) getirilmelidir.

b) Cümledeki tekli tırnak ( ‘ ) kaldırılmalıdır.

c) Tekli tırnak kapatılmadan önce nokta (.) getirilmelidir.

d) Cümledeki virgülün (,) yerine noktalı virgül (;) getirilmelidir.

20. Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda yay ayraç içinde kullanılan noktalama işareti hangisidir?

a) Soru işareti b) Ünlem işareti c) Üç nokta d) Uzun çizgi

CEVAP ANAHTARI:

1-b, 2-c, 3-d, 4-a, 5-c, 6-a, 7-b, 8-d, 9-c, 10-b, 11-a, 12-d, 13-d, 14-c, 15-b, 16-a, 17-b, 18-d, 19-c, 20-a

Yorumlar (4)
ezgi nil karaman 5 yıl önce
çok yardım etti çok güzel
Ayça Karagiden 5 yıl önce
Hiç beyenmedim bana yardım etmedi
zeynep 3 yıl önce
hiç yardımcı olmadı
düzgün cümle yok
Hüseyin 3 yıl önce
Çok güzel bir sınavdı