Bu sözcük Türk Tarihi ve Söylenceleri Sözlüğünde yer almaktadır.

>>> Anlamı-Açıklaması: Türk tarihinde ve söylencelerinde yer alan önemli bir kişilik/kavram. 

TOPRAK ANA: Toprak Tanrıça.

Yazılışı: Eğer özel ad olan Tanrıça anlamındaki Toprak Ana yazılacaksa büyük harflerle başlar, genel kullanımda ise toprak ana biçiminde yazılır. 

Göğün üçüncü katında oturur. Kutlu, güçlü bir kadındır ve evrenin ruhudur. Evi sekiz köşelidir. Bitip tükenmeyen bir yaşam gücü bulunur. İnsanlara iyilik yapmak istediğinde bol tahıl verir. Doğum, ölüm, yaşam, cinsellik gibi kavramlar hep onunla ilgili olarak görülür. Eski Türk inancında Toprak Ana’ya beyaz tavuk kurban edildiği bilinmektedir ve kesilen hayvanın özellikle başı toprağa gömülür. Bâzen de balık, koyun veyâ öküz kurban olarak verilirdi.

“Anavatan” (Anayurt) kavramı Toprak Ana ile bağlantılıdır. Vatan insanları doğuran ve onları besleyen bir Ana gibi algılanmaktadır. Söylencelerde bahsi geçen mezarda doğma motifi de yine bu tanrıça ile bağlantılıdır. Bazı masallarda ise zayıf ve çelimsiz çocuklar ana babaları tarafından toprağa gömüldükten sonra orada güçlenir ve üç gün sonra bir yiğit olarak dışarıya çıkarlar.

Toprak Ana kimi zaman “Doğa Ana” veyâ “Ana Tanrıça” kavramları ile özdeşleşerek yaratıcı gücü simgeler. Bereketin ve doğurganlığın tanrıçası olarak görülür. Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un “Toprak Ana” adlı romanında bu motif çağdaş bir yaklaşımla yeniden işlenmektedir. Toprak ve Tolunay (kitabın başkişisi olan yaşlı kadın) arasındaki içsel konuşma ise muhteşemdir ve giriş kısmı şöyledir:

- Merhaba Tolunay, demek geldin… Ne kadar kocamışsın. Saçların ağırmış, değnekle yürüyorsun üstelik.
- Evet yaşlanıyorum, bir yıl daha geçti, sen de toprak, sen de bir hasat geçirdin. Bugün ölüleri anma günü.

Saygılarımızla.

Türkçenin Diriliş Hareketi

*