SARI UYGUR TÜRKLERİ
Uygur Devleti’nin dağılması sonrasında değişik ülke ve bölgelere dağılan Uygur Türklerinden bir grup, 860 ve 872 yıllarında Kansu’ya girerek 924 yılında bir hanlık kurmuşlardır. Bu hanlık 1028 yılında Tangutlarca yıkılmıştır. Kansu Uygurları zamanla bu bölgeye yerleşen Türgiş, Moğol, Tangut ve Tibetlilerle kaynaşmış ve Sarı Uygurlar olarak adlandırılmışlardır.
Varlıklarını sürdürdükleri müddetçe ciddi bir askeri varlık gösterememeleri nedeniyle, Kıtanlar, Tangutlar ve Moğolların hakimiyetinde yaşamışlardır. Siyasi ve askeri anlamda ciddi bir varlık gösteremeyen Kansu Uygurları derin bir kültür birikimi geliştirmiş ve ticarette söz sahibi olmayı başarmışlardır. İpek Yolu üzerindeki bir çok kente hakim olan Sarı Uygurlar oldukça zengin bir topluluk olmuş ve Türk kültürüne sıkı sıkıya bağlı kalmayı sürdürmüşlerdir.
Sarı Uygurlar günümüzde ise Çin’in Kansu ilinin güneyindeki step ve dağlık bölgelerde yaşamaktadırlar. Hayvan yetiştiriciliğiyle hayatlarını sürdüren yugurlar, yurt adını verdikleri çadırlarını sığır kılından ördükleri keçelerden yapıyorlar.
Sarı Uygurlar dini anlamda dağınık bir görüntü sergilerler. Bir bölümü Şamanlığı devam ettirirken bir diğer bölümü ise Moğollar ve Tibetliler gibi Budist-Lamayisttirler.
Suna bölgesinde yaşayan Sarı Uygurlar, 1950’li yıllarda 7 kabile halinde teşkilatlanmışlardır. Her kabilenin kendine has bir manastırı bulunmaktaydı. Evlenme ve ölüm gibi sosyo-kültürel faaliyetlerde kendilerine has gelenekleri bulunmaktadır.
Müzik kültürü, Macar müzik kültürü ile ilginç benzerlikler göstermektedir.
1990 yılında yapılan Nüfus sayımına göre Çin’de 12.297 Sarı Uygur Türkü yaşamaktadır.
Sarı Uygurlar 1949’dan bu yana "Yügu" adıyla resmi azınlık statüsüne sahiptir.
Dil olarak kullandıkları Sarı Uygur Türkçesi, Eski Kırgız Türkçesinin halefi yahut etkisi altında kalmış bir ağzı olarak kabul edilmektedir. Arapça ve Farsçanın etkisinden uzak olmasına ve yapısını korumasına rağmen, Sanskritçe ve Çinceden de etkilenmiştir.
Yalnızca aile içerisinde konuşulan Sarı Uygur Türkçesi, günümüzde 4600 kadar kişi tarafından konuşularak varlığını sürdürmektedir.
Kaynak: www.turktoyu.com
