SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ
8. DOLAYLAMA
Bir kelimeyle anlatılabilecek bir durumu birden fazla kelimeyle anlatmaya denir.
“yavru vatan”: Kıbrıs,
“büyük kurtarıcı”: Atatürk,
“ulu önder”: Atatürk
“derya kuzuları”: balık,
“Türkiye’nin kalbi”: Ankara
Bir sözcüğü birden fazla sözcükle ifade etmeye dolaylama denir. Dolaylamaların temelinde halkın benimsemesi vardır.
Örneğin bizler nasıl oluştuğuna pek bakmadan “aslan” için “ormanların kralı” deriz. Çünkü insanlar arasında bu, öyle benimsenmiş, kabul görmüştür.
Kaleci : File bekçisi
Turizm : Bacasız sanayi
Kömür : Kara elmas
Sinema : Beyaz perde
Sezen Aksu: Minik serçe
Kıbrıs : Yavru vatan
Mars : Kızıl gezegen
Dolaylama Örnekleri
A. Tür adları için kullanılanlar
File bekçisi (kaleci), Yedinci sanat (sinema), İnce hastalık (verem), Meşin yuvarlak (top), Bacasız sanayi (turizm),
Delikli demir (tüfek), Evin direşi (baba), Beyaz perde(sinema), Beyaz altın (pamuk), Beyaz cam (televizyon),
Sihirli kutu (televizyon), Saray yavrusu (konak), Ekmek kapısı (iş), Aş damı (mutfak), Baba ocaşı (Yurt, ev),
Deniz kurdu (denizci), Beyaz iksir (süt), Ahmak ıslatan (yaşmur) …
B. Yer adları için kullanılanlar
Altın boynuz (Haliç), Kara kıta (Afrika), Yavru vatan (Kıbrıs), Güller diyarı (Isparta), Kızıl gezegen (Mars), Dünyanın tepesi (Everest), Yedi tepeli şehir (İstanbul), Medeniyetler beşişi (Mezopotamya), Ege’nin incisi (İzmir)…
C. Kişi adları için kullanılanlar
Ulu önder (Atatürk), Sanat güneşi (Zeki Müren), Minik serçe (Sezen Aksu), Cep Herkülü (Naim Süleymanoşlu)…
