AT GÖMME GELENEĞİ VE TÜRKLER
Kumsal Şimşek
Orta Asya’da at kalıntısının bulunduğu en erken yerleşmelerden biri (Musteriyen devri), bir Neandertal çocuğun iskeletinin yer aldığı, Güney Özbekistan’da Hisar dağ sırasında deniz seviyesinden 1500 m yükseklikte, bir burunda bulunan Teşiktaş Mağarası’nda keşfedilmişti.
Klan avcıları avladıkları hayvanların bedenlerini mağaraya getirmişlerdi; ancak çok sayıdaki kalıntıdan anlaşıldığına göre at, eti için avlanmakla beraber, henüz ön planda olan bir hayvan değildi. Nitekim söz konusu mağara yerleşmesinde ele geçen 907 kemikten 761’i değişik türdeki dağ keçilerine aitti.
Orta Asya’da esas itibariyle bir neolitik kültür olan Kelteminar Kültürü (MÖ 5. bin-3. bin sonu) merkezlerinde, avlanmış vahşi at kemikleri kazılarla ortaya çıkarılmıştı; ancak evcilleştirilmiş at kalıntılarına ise Kalkolitik devirde ortaya çıkan Anav Kültürü’ nün tunç devrine ait II. Kültür tabakasında rastlamak mümkün olabilmiştir.
Buna karşın, atın önemli sayılıp mezarlara gömülüşü Proto-Türk topluluklarını daha çok ilgilendiren İç Asya’da, yani Türkmenistan- Özbekistan hattından daha kuzeyde, daha erken tarihlerde olmuştu. Yanılma payı olmakla birlikte Türkmenistan’da bir at iskeletinin ilk kez tüm bedeni ile yer aldığı, tunç devrine ait mezarın, muhtemelen erken devirlerden beri bu bölgelere sarkan bozkır kültürü kabilelerinin etkisiyle yapılmış olması gerektiğini düşünülür.
Kumsal Şimşek
Kaynak:
M. Masson-V. I. Sarıanidi, Central Asia Turkmenia Before The Achaemenids, Thames and Hudson Yayınevi, Londra 1972, s. 15-16, 22.
Philip Kohl, Central Asia: Paleolithic Beginnings to the Iron Age, Paris 1983, s. 59.
