Buhâra Hanlığı

Buhâra Hanlığı (1599-1785) 


Astrahan Hanlığı’nın Rus istilâsına uğraması üzerine Buhâra’ya kaçan Yar Muhammed oğlu Can’ın, Buhâra’nın Şibânî hâkimi İskender’in kızından doğan oğlu Bâki Muhammed, Özbek Hanlığı sona erince, kendini Buhâra Hanı ilân etti (1599). Fergane, Hokand Hanlığı kuruluncaya (1700’lere) kadar ve Belh İran hükümdarı Nâdir Şah tarafından alınıncaya (1740) Buhâra Hanlığı’na bağlı idiler. Nâdir Şah Mâveraünnehir’e girince (1740) Han Ebû’l-Fâiz (1705-1747) İran’ın yüksek hâkimiyetini tanımağa mecbur oldu ve Horasan’dan çekildi. Sülâlenin sonuncusu Ebû’l-Gazi (1758-1785) zamanında nüfuzunu artıran Moğol Mangıtlar’ın reisi Mâsum-şâh Murad, hanlık tahtına çıktı (1785-1800). XIX. yüzyılın ikinci yarısında yavaş yavaş Orta Asya’ya ilerleyen Ruslar’ın himâyesine giren bu âile (1868) nihayet Sovyetler tarafından ortadan kaldırıldı (1920). 

Buhara Hanlığı, Buhara ve bugünkü Özbekistan dolaylarında hükümü sürmüş Şeybani Hanedanı, Aştarhan Hanedanı (Canoğulları Hanedanı) ve Mangit Hanedanı olmak üzere üç hanedan. 

Buhara Hanlığı

Buhara Hanlığı (1599-1785) 

Ruslar 1554'de Astrahan Hanlığı'nı topraklarına kattıkları zaman, hanedan mensubu Yar Muhammed Han, kaçıp Buhara'ya gelmişti. Yar Muhammed'in oğlu Can, Buhara hakimi olan Şibanoğullarından İskender'in kızı ile evlendi. Bu evlilikten doğan Baki Muhammed, Özbek Hanlığı Safevilere yenilip ortadan kalkınca, 1599'da, kendini Buhara Hanı ilan etti. Böylece kurulan Buhara Hanlığı 185 yıl kadar bağımsız bir devlet olarak varlığını korudu. 

Büyük merkezlerden Fergana 1700'e Belh ise 1740'a kadar Buhara hanlığı'na bağlı kaldılar.Bu sırada İran tahtına, Oğuzların Avşar boyundan olan Nadir Şah geçmişti. Bu şah, 1740'ta Maveraünnehir'e girdi. O dönemde Buhara Hanı olan Ebül Faiz, İran'ın hakimiyetini tanımak zorunda kaldı ve Belh'ten çekildi.Buhara Hanlığı fetihler peşinde koşan bir politika takip etmedi. Sadece varlığını korumaya çalıştı. 

Buhara Hanlığı'nın son hükümdarı Ebül Gazi zamanında, 1758-1785 yılları arasında, ülke, Moğol asıllı ama Türkleşmiş Mangıt'lara geçti. Maveraünnehir, Türkmenistan, Horasan'ın bir kısmı ve Güney Türkistan'a hakim olan Mangıtların başbuğu Miranşah Murad, Buhara hanlık tahtını işgal etti. Böylece Buhara Hanlığı'nda hanedan değişmiş oluyordu. 

Mangıtlar zamanında devletin sınırları daralmaya başladı ve giderek Buhara-Semerkant bölgesinden ibaret kaldı. 19. yüzyıl sonlarına doğru Türkistan içlerine gittikçe yayılan Ruslar, Mangıtlara ait toprakları da işgal ettiler. Komünist ihtilalinden sonra Buhara da öteki Türk illeri gibi Rus topraklarına katıldı. Buhara ve Semerkant, Özbekistan Cumhuriyeti sınırları içine alındı. 

Buhara, İslam hakimiyetinin ilk çağlarında dünyanın sayılı büyük şehirlerinden ve kültür merkezlerinden biri idi. Burada pek çok bilim adamı ve edib yetişmiştir. Bilim adamlarının en büyüğü ve en meşhuru Hadis bilgini Ebu-Abdullah Muhammed Buhari'dir. 




buhara hanlığı pdf, buhara hanlığı makale, buhara hanlığı islam ansiklopedisi, hive hanlığı, buhara emirliği, özbek hanlığı, buhara devleti, kazak hanlığı,

Yorumlar (0)