TOMRİS HATUN TÜRKLERİN İLK KADIN HÜKÜMDARI - İSKİT (SAKA) KRALİÇESİ

TOMRİS HATUN
TÜRKLERİN İLK KADIN HÜKÜMDARI - İSKİT (SAKA) KRALİÇESİ

İskitler (Skythler, Sakalar) MÖ 8.yy ile MS 2.yy arasında Avrupa'nın Doğusu (Kırım-Pontik Bozkırlar) ile Orta Asya'da, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni içine alan bölgelerde yaşamış olan Türk Halkıdır.(1)

Bozkırın kuyumcularıydılar. İskitler savaşçı bir milletti ve orduları hem kadın hem de erkek savaşçılardan oluşuyordu. İskit diyarlarında silahlarıyla gömülmüş çok sayıda kadın kurganı (mezarı) bulunmuştur. İskitler de kadınların da savaştığı bir gerçektir.(2)

KRALİÇE TOMRİS TABLO: PETER PAUL ROBENS

Kafası kan dolu bir kaba girmek üzere olan kişi Büyük Pers İmparatoru Kiros'tur. Yüzünde hiç bir acı ifadesi bulunmayan ve resimdeki tek beyaz kıyafete sahip olan kişi ise, tarihte bilinen ilk kadın hükümdar olan Tomris Hatun'dur. Peter Poul Rubens neden bu farklı karakterleri bir araya getirmiş ve bu devasa boyutlardaki eseri yaratmıştır ? 2700 yıl önce Ahameniş imparatorluğuna ait Saka topraklarında Tomris Hatun'un oğlunun komutasındaki ordu, büyük Pers ordusuna karşı mevzilenmiş beklemekteydiler. Persliler savaş alanına yaklaşana kadar çoktan güneş batmış ve gece olmuştu. Gece savaşılamayacağından mevzilerine çekilen Saka'lılara karşı gece baskını düzenleyen Kral Kiros, aralarında Tomris Hatun'un oğlu olmak üzere hemen herkesi kılıçtan geçirmiştir. -- Oğlunun haberini alan Tomris Hatun o gün Kral Kiros'a bir söz vermiştir; "Yemin olsun senin kelleni kana boğacağım !" Ertesi gün Tomris Hatun önderliğinde büyük bir ordu Perslileri kılıçtan geçirmiş ve Kral Kiros Tomris Hatun'un önüne getirmiştir. Kellesi kesilen Kiros, Tomris Hatun'un dün verdiği sözü yerine getirilmesi adına kan dolu bir kabın içine atılmıştır. Büyük usta Rubens'in eseri işte bu olayı konu almaktadır.

Kadın Kağan (Tomris) Kimdir?

Bu topraklarda MÖ 6.yy'da yaşadığı düşünülen Tomris veya Tomyris kocasının ölümünden sonra Türklerin Kağan'ı oldu. Tomris Dünya Tarihinin bilinen ilk Kadın Hükümdarıdır. İsmi Öz Türkçedir ve günümüz kullanımıyla ''Demir/Temir'' anlamına gelmektedir.(3) Tomris ya da Tomaris ismi günümüzde de kullanılan bir Türk ismidir.(4)
Yüce Tomris , Nene Hatun gibi , Dilşad/Ipar Hatun gibi, Şerife Bacı gibi , Erzurumlu Kara Fatma gibi ismini göklere altın yıldızlarla yazdırmıştır. Dünya ve Türk tarihinin Şanlı Türk Kahramanı Tomris'in bu övgüleri neden hak ettiğini ve neden bu kadar değerli olduğunu yavaş yavaş yazımızda işleyeceğiz.

Pers Kralı Kiros

Aynı yüzyıl içerisinde Pers diyarında hüküm süren Ahameniş Hükümdarlığı bulunmaktaydı. Bu sülale birkaç defa küçük savaşlarla Türkleri taciz etmişlerdi. Tomris Hatunun hükümdarlığı sırasında Perslerin başında Pers Kralı Kiros (Büyük Kyros, Büyük Keyhüsrev) bulunmaktaydı. Kiros, dönemin gördüğü en büyük ve en acımasız hükümdarlardan biriydi.
Kiros Medler, Urartular, Manna Krallığı, Lidya Krallığı ve Babil'i ele geçirdikten sonra kuzeyinde ve kuzeydoğusunda kalan Türk Yurtlarına gözünü dikmişti. Yaptığı akınlar sonucunda Batı Türkistan'ın güney kısımlarını ele geçirmişti. Barışçıl ama savunmaya önem veren bir yapıda olan Tomris'in bu durumu Kiros tarafından zayıflık olarak görülmüş ve ara vermeden Saka Topraklarına yapılan akınları devam ettirmiştir.

Persler Saka topraklarında ilerlediklerinde yanmış tarlalardan başka bir şey bulamıyorlardı. Çünkü Sakalar taktik gereği geri çekiliyor ve savaş için uygun bir an bekliyorlardı. Sakaları kovalamaktan yorulan Kiros ise İran'a geri dönmek zorunda kalıyordu. Yaptığı seferlerden yorulan Kiros'un gözü Tomris Hatunun topraklarındaydı.
Kiros bu toprakları almak için şimdi de sinsi planlarını devreye soktu. Kiros elçiler göndererek, Tomris Hatuna kendisiyle evlenmesi ve kendisine tabi olması karşılığında Sakalarla savaşmayacağı vaadinde bulundu. Tomris ise evlendiği taktirde topraklarının Kiros idaresine gireceğinin ve Kiros'un asıl niyetinin Türk topraklarını almak olduğunun farkındadır. Gelen bu teklifi reddeder.

Türklere Savaş İlanı

Pers Kralı Kiros ise bu red sonrasında çılgına döndü ve hem Tomris Hatuna cezasını vermek hem de Türk Topraklarını himayetine almak için Türklere savaş ilan etti. Kiros kalabalık ordusunu Aras Nehrine yöneltti. Irmağın üzerine köprüler yapıp karşı tarafa geçti. Saka topraklarına girerek İskitler üzerine sefer hazırlığına girişti. Bu orduda savaş için eğitilmiş yüzlerce vahşi köpek de vardı.

Bu hazırlıkları gören Tomris Hatun ise elçileriyle Pers Kralına şu haberi gönderir:

''Kral bu işlerden vazgeç; bu yaptıkların senin hayrına mıdır, değil midir bilemezsin. Bırak diyorum; kendi halkına hükmet, bizim de kendi halklarımıza hükmetmemize karışma. Ama sanırım yolunu bu öğüde göre çizmek istemeyeceksin değil mi? Eğer illede Massagetlerle (Saka) boy ölçüşmek istiyorsan, o zaman ırmağın iki yakasını birleştirmek için bu kadar zahmete katlanma. Biz ırmaktan üç günlük yola kadar çekileceğiz. Suyu geç ve ülkemize gel; yok eğer bizim gelmemizi istiyorsan, bu dediğimizi sen yap.''

Tomris Hatun Savaş Hazırlıklarına Başlıyor

Bunun üzerine Kiros ordusuyla beraber ırmağın Kuzeyine doğru hareket etmeye başlar. Tomris Hatun ise artık savaşın kaçınılmaz olduğunu görüp Büyük Kiros'un ordusunu beklemeye ve savaş hazırlıklarına başladı. Türk diyarında sadece askeri kalan İskit süvarileri, 2 gruba ayrılmıştı. İran ordusu hangi grubun peşinden giderse, onların güzargahında bulunan otlar biçiliyor, su kuyuları ve çeşmeler kapatılıyordu.
Böylece savaştan önce Pers ordusunu yıpratmak ve yormak istiyorlardı. Ara ara yaptıkları ani baskınlarla onların moralini bozuyor ve güçlerinin azalmasını sağlıyorlardı. Pers ordusunu sürekli daha kuzeye çekerek bölgedeki diğer halkları da kendi yanlarında savaşa dahil etmek istiyorlardı.

TOMRİS Turkish Woman Warriors

Nihayet savaş vakti gelip çattı. İki ordu aralarında birkaç kilometre kalacak şekilde karşılıklı mevzilendiler. Güneş battığı için savaşa tutuşmayıp havanın aydınlanmasını beklediler.

Sinsi Plan

Ancak Kiros ertesi gün mertçe savaşmak yerine, o gece yine bir sinsi plan hazırladı. Bu bir tuzak planıdır.

İki ordunun bulunduğu bölgenin yakınlarında bir yere, içinde kadınların ve eğlencenin de olduğu kamp kurdurur, ateşler yakılır ve etler pişirilir.
Tomris Hatun'un oğlu Spargapies ve beraberindeki öncü kuvvetler bu kamp yerini fark ederek olay yerine gelir ve Pers askerlerini kılıçtan geçirdikten sonra yemeklere ve şaraplara kendilerini bırakırlar.

Hepsi sarhoş olunca Kiros ordusuyla baskın düzenler ve buradaki tüm Türk askerlerini öldürür. Tomris'in oğlu Spargapies ise esir alınır.

Tomris ise oğlunun ve ordusunun başına gelenleri duyarak Kiros'a şu haberi gönderir;

''Kana doymayan kanlı katil Kiros, bu başarınla övünme. Bu zaferi içince sizin de aklınızı başınızdan alan üzüm kazandı. Bu zehirdir seni hilebazlıkla oğlumun efendisi yapan. Bak şimdi sana güzel bir öğüt vereyim, beni dinle, oğlumu bana geri ver. Massaget (Saka) ordusunun üçte biri üzerinde kazandığın kaba zaferle yetinip çek git bu topraklardan. Ama eğer bu dediğimi yapmazsan, Massagetlerin efendisi olarak ant içerim ki, kan dökmeye doymayan adam, seni ben kana doyuracağım.'' der.

Kadın Başbuğ Tomris

Kiros ise elçinin sözlerine hiç kulak vermez. Tomris Hatunun oğlu ise içkinin etkisi geçip kendine geldiğinde başına gelenleri fark edince Kiros'a ellerinin çözülmesi için yalvarır. Elleri serbest kalınca da Acemlere yenilmenin verdiği acı ve milli öfkeyle intihar eder. Bunu duyan Tomris Hatun üzüntünün de verdiği öfkeyle bütün ordusunu toplayarak Acemlere saldırma kararı alır.

Yemin de ederek şu sözleri söyler;

”Kana susamış Kirus! Sen oğlumu mertlikle değil o içtikçe zıvanadan çıktığın şarapla öldürdün. Ama yemin ederim ki seni kanla doyuracağım!” der ve bütün planlarını uygulamaya koyar.

Ertesi gün, MÖ 529 yılında Oxus Bölgesinde yapılan savaş pek kanlı ve Türkler adına da tabiki pek şanlı geçmiştir. Savaş dar bir boğazda yapılmış ve Tomris Hatun bizzat kendi yönetmiştir. Uzun süre karşılıklı oklaşma olmuştur. Hatta bazı kaynaklarda bu oklaşma sebebiyle yaralanmayan kimsenin kalmadığı da söylenir. Ardından kılıçlar ve mızraklarla göğüs göğüse çarpışmalar oldu.
At üstünde ok atmakta ve savaş arabalarını etkin kullanmakta usta olan İskitler, kendilerinden sayıca fazla olan Acemlere karşı savaşı kendi lehlerine doğru çekmeye başladılar.

Türkler bu savaşta Turan taktiği ya da Kurt Oyunu adı verilen savaş taktiğini de ustaca kullandılar.

Zorlu geçen çarpışmalardan sonra Kadın Başbuğ Tomris ve emrindeki askerler vatan ve millet sevgisini birleştirerek yavaş yavaş İran ordusunu sayıca eritmeyi başardılar. Zekanın, hırsın, savaşçılığın, gücün ve üstünlüğün verdiği avantaj ile savaşın galibi oldular.

EFSANE TÜRK-İSKİT (SAKA) KRALİÇESİ TOMRİS

Savaşta Kiros'un kendisini de meydanda öldürülmüştü.

Kiros'un cansız bedeni, askerler tarafından Tomris'in huzuruna getirildi. Kiros hayatında çok masumun kanını akıtmış bir hükümdardı.

Yiğit Türk Kadın Kağan'ı Tomris bu kan akıtıcı adama Dünyaya ibret olacak şekilde muamelede bulundu.

Onun kafasını kan dolu bir fıçıya atarak yeri ve göğü inleten sesiyle şu sözleri söyledi:

''Canım sağ ve savaştan zaferle çıktım. Ama sen hileyle oğlumu yakalayarak onu öldürdün. Şimdi sana söz verdiğim gibi. Hayatında kan içmeye doymamıştın şimdi benim elimden kana doyuyorsun'' der.

Bu olay milletlerin dilinde yüzyıllarca yıl söylenip durarak bugünlere kadar ulaştı.

Yazımızın başında da söylediğimiz gibi Tomris ismi hala günümüzde de kullanılmaktadır. O sadece bir hükümdarın ötesinde kadındı,savaşçıydı, anneydi.

Tarihimiz Tomris gibi daha nice kahramanlar görmüştür.

Bunları öğrenip, benliğimizi korumak ve güçlüklere boyun eğmemek günümüz Türklerin görev ve sorumluluğudur.

Tomris günümüz Türk kadınını da örnek teşkil etmelidir.

Günümüz Türkleri Televizyonda gördüğü o ya da bu karakteri, kişileri değil gerçek Türk Kahramanları örnek almalıdır.

Bu şerefli görevi de her Türk, kadın-erkek demeden üstlenmelidir.

ALİ ALPER ÇETİN

Kaynaklar:
1-Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006

2-Buradaki bilgilerin büyük çoğunluğunun kaynağı Heredotun tarih kitabı ile Boris Nikolayeviç Grakov un Selenge yayınlarından çıkan İskitler kitabından alınmıştır.

3-Adolf Erman: Archiv fur wissenschaftliche Kunde von Russland, Cilt 1, Reimer, 1968, s.386

4-Gazanfer İltar, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu: 2008, Cilt 1, 2009

-Herodot’un 9 kitaptan meydana gelen eserinin 4. kitabı(İskitlerden çokça bahsetmiştir.)

- emrullah özdemir / türklerin ilk kadın hükümdarı Tomris

-http ://www.arkeorehberim.com/2015/02/tomris-hatunbir-kadnn-intikam-yemini. Html

- http://alpaytek.in/…/dunyanin-ilk-kadin-hukumdari-turkcu-to…

- https://tr.wikipedia.org/wiki/Tomris

-Osman Diyadin / Tomris Hatun’u Bilir Misin? Adlı köşe yazısı.