Zaferin Türkçesi
ZAFERİN TÜRKÇESİ
Zafer, Arapçadır ve "tırnak" demek olan ظَفَر (zhufr) sözünden gelen ظَفَر (zhafar) sözünün dilimize geçmiş biçimidir.
Türk dilinde bu sözün karşılığı var, ancak Türkiye'de nedense pek bilinmez. Çünkü Türkiye'deki dilbilimciler ya da öz Türkçeciler, diğer Türk dillerinde göz atma çabası göstermezler. Oturup bir karşılık türetmek daha kolaydır...
TDK bir zamanlar "zafer" için UTKU sözünü önerdi. bu söz, "utmak" eyleminden türetildi. Ancak utkunun, zafer ile bir ilgisi yok. Çünkü utmak, "oyunda kazanmak" demektir. Divan-i Lugat it Türk'teki anlamı da böyledir. Çocukluğumuzda oynarken çok sık kullandığımız bir sözdür bu; "ben uttum!" gibi...
Bu açıdan "utku", savaşta değil, oyunda kazanılır. Ancak Türkiye'de bir çok kişi, TDK'nın bu yanlışı yüzünden çocuğuna Utku adını verdi. Bunlardan biri de benim. Girdiği tüm savaşları kazanmış olan Emir Timur'un anısına, ilk oğluma Utku Timur adını verdim.
Şimdilerde ise, "zafer" sözünün karşılığı olarak "yengi" sözü öneriliyor. Ancak bu da yanlış. Çünkü Türk dilinde "yeng" sözü her ne kadar "yenmek" demek olsa da, "yengi", yeni demektir. Divan-i Lugat it Türk'teki anlamı ve diğer bir çok Türk dilindeki anlamı budur.
Türkçede "zafer" sözünün tam karşılığı "yengiş"dir. Yenmek eylemi, diğer Türk dillerindeki söylenişlere göre yeng/ying, ceng/cing, çeng/çing, jeng/jing biçimlerindedir. YENGİŞ, -ış yapım ekiyle türemiştir. Türkiye'de bunun bir söylenişi olan Cengiz, yüzyıllardır ad olarak kullanılıyor.
Timurçin'in (Demirci'nin), kurultay toplayarak, Çingiz Han sanını alması rastlantı değildir. Bilerek seçilmiş bir addır. Çingiz, "çing" (yen) eyleminden türemiştir ve dengiz/tengiz (deniz) sözüyle bir ilgisi yoktur.
Kimi diğer Türk dillerindeki "zafer" sözünün karşılığı şöyledir: yengiş (Türkmence), jengis (Kazakça), cengiş (Kırgızca), cingü (Tatarca), çenterü (Çuvaşça).
