Fiil Çekim Ekleri
FİİL ÇEKİM EKLERİ, çekim ekleri, 6. Sınıf, isim çekim ekleri örnekleri, çekim ekleri konu anlatımı, 5. sınıf çekim ekleri, 4. sınıf fiil çekim ekleri, yapım ve çekim ekleri
Fiil Çekim Ekleri
Fiil Çekim Ekleri
- DİLBİLGİSİ KONULARI KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ
- Dilbilgisi
- Dil-Anlatım
- Yazım Bilgisi > Kompozisyon, Yazım Kuralları, Noktalama İşaretleri
- Anlam Bilgisi > Sözcükte Anlam, Cümlede Anlam, Paragrafta Anlam
- Yapı Bilgisi > Tamlamalar, Anlatım Bozuklukları
- Ses Bilgisi
- Sözcük Bilgisi > Yapım Ekleri, Adlar, Sıfatlar, Zamirler, Zarflar, Edatlar
- Ünlemler, Eylemler, Eylemsiler
- Nasıl yazılır?
- Atasözleri ve Deyimler
- Türkçe Göktürkçe Edebiyat
- Yazım Kılavuzu
- SÖZLÜKLERİMİZ
Fiil Çekim Ekleri
|
Dilimizde fiiller çekimli hâlde kullanılır. İkinci tekil şahıs emir çekimi hariç bütün fiiller çekim eki alarak kullanılır.Fiil çekim ekleri, fiil kök veya gövdelerine eklenerek, fiillerin zamanını, yapılış şeklini ve şahsını belirtirler. Dilimizdeki fiil çekim eklerini şu şekilde sınıflandırabiliriz: Şimdi bunları tek tek inceleyelim. 1. ZAMAN VE ŞEKİL EKLERİ A) HABER KİP EKLERİ Dilimizde üç temel zaman vardır: Geçmiş zaman Şimdiki zaman Gelecek zaman.
Fiilde anlatılan işin, kılışın, oluşun, hareketin, durumun bağlı bulunduğu zamana fiilin zamanı denir. Haber kiplerinde de fiilin zamanı bildirilir. Yalnız aşağıda ele alınacak olan zaman ekleri bazen kendi zamanlarını belirtmeyebilirler; çekim eki olmaktan çıkabilirler veya anlam kayması sonucu başka bir zamanı belirtebilirler:
Bu altı zamanı ifade eden ekler şunlardır: 1. Bilinen Geçmiş Zaman Eki: "-dı/-di/-du/-dü" "-tı/-ti/-tu/-tü" • Fiil kök veya gövdesine gelerek görülen/şahit olunan ve bilinen geçmişe ait bir işin vb. anlatılmasını/hikâye edilmesini/haber verilmesini sağlar:
Diğer görevleri: • İkilemeler kurar: Oldu bittiye getirdiler. • Zaman bildirme işlevini yitirip yapım eki olarak kullanılabilir; sıfat ve isim olarak kullanılan kelimeler türetir:
2. Öğrenilen Geçmiş Zaman Eki: "-mış/-miş/-muş/-müş" • Fiil kök veya gövdesine gelerek görülmeyen/şahit olunmayan ve bilinmeyen geçmişe ait, başkasından duyulan bir işin vb. anlatılmasını/nakledilmesini sağlar:
Diğer görevleri: • Farz etme anlamı katar:
• Sonradan fark etme anlamı katar; başkasından duyma söz konusu olmaz:
• Anlam kayması sonucu -yor eki yerine de kullanılmakta:
• Zaman anlamını yitirip yapım eki (sıfat-fiil eki) olarak kullanılabilir; sıfat-fiiller türetir; bu sıfat-filler sıfat olarak kullanıldıkları gibi isimleşebilirler de:
3. Şimdiki Zaman Eki: -yor • Fiil kök veya gövdesine gelerek hâlen yapılmakta olan bir işin vb. anlatılmasını/bildirilmesini sağlar:
4. Gelecek Zaman Eki: "-acak/ecek" • Fiil kök veya gövdesine gelerek daha sonra yapılacak olan bir işin vb. bildirilmesini sağlar:
• Zaman anlamını kaybedip yapım eki olarak da kullanılır; sıfat-filler yapar; bu sıfat-fiiller isimleşebilir:
5. Geniş Zaman Eki: "-r" ; "-ar/-er"; "-ır/-ir/-ur/-ür" • Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin vb. geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığının bildirilmesini sağlar:
• Bu ek zaman anlamını yitirip yapım eki olarak da kullanılarak sıfat-fiiller yapar; bu sıfat-fiiller de isimleşebilir:
• Geniş zamanın olumsuz çekiminde bu ekin kullanımı biraz izah gerektirir. Bazı şahıslarda olumsuzluk ekinden sonra geniş zaman eki gelmezken bazılarında da "z" olarak kullanılır:
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol; B) DİLEK KİP EKLERİ Dilek kipleri, iş, oluşu, kılışı, durumu ve hareketi zamana bağlı olmadan, tasarı ve dilekle ilgili olarak bildiren kiplerdir.
Bu kiplere ait ekler şunlardır: 1. Dilek-şart kipi eki: "-sa/-se" Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin dileğe ve şarta bağlı olduğunun bildirilmesini sağlar:
2. İstek kip eki: "-a/-e" • Fiil kök veya gövdesine gelerek istek anlamı katar.
3. Gereklilik eki: "-malı-meli" • Fiil kök veya gövdesine gelerek işin olması gerektiği anlamını katar:
Hepsinin üstüne sevda sözleri söylemeliyim 4. Emir kipi eki: -sİn, -İn(İz), -sİnlEr • Fiil kök veya gövdesine gelerek ikinci ve onların aracılığıyla da üçüncü şahıslara emir verilmesini sağlar. • Birinci şahısların emir çekimi olmadığı gibi ikinci tekil şahsın da çekimi olduğu hâlde eki yoktur:
2. ŞAHIS EKLERİ • Şahıs ekleri, fiili şahsa bağlayan; fiildeki işi, kılışı, hareketi yapanı; oluşa ve duruma sahip olanı bildiren eklerdir. • Şahıs eklerinin tekil ve çoğul şekilleri vardır. • Kiplere göre şahıs ekleri değişiklik gösterir; fiil kök veya gövdesinin ünlüyle veya ünsüzle bitişine göre iki çeşit şahıs eki vardır: 1. Şimdiki, gelecek, geniş ve -miş'li geçmiş zamanlarla gereklilik ve dilek kiplerinde kullanılan kişi ekleri: -İm, -sİn, ---, -İz, -sİnİz, -lEr
2. -di'li geçmiş zamanla dilek-şart kipinde kullanılan kişi ekleri: -m, -n, ---, -k, -nİz, -lEr
Emir çekimi de ayrı eklerle yapılır: git-sin, gid-in(iz), git-sinler Not: Çekim Tablosuna Bakınız:İndirmek İçin Tablo Üzerne tıklayınız. 3. OLUMSUZLUK EKİ: "-ma/-me" • Fiil kök veya gövdelerine gelerek olumsuz çekimlerini yapar. Fiilin yapılmadığını, işin olmadığını bildirir. Bütün fillere gelebilir:
• Bazı durumlarda ekin ünlüsü daralır: Gel-mi-yor, oku-mu-yor, sev-mi-yor... 4. SORU EKİ: "mı/ mi/ mu/ mü" • Soru eki isimlerden ve fiillerden sonra kullanılabilir. Eklendiği kelimeden ayrı yazılır. ünlü uyumlarına girer.
Soru anlamının dışında başka görevlerde de kullanılır: • Seçenek sunar:
• Şart, koşul bildirir:
• Zaman anlamı katar:
• Şaşırma, hayret, beklenmezlik bildirir; ünlem ifade eder:
• Tehdit, korkutma bildirir:
• Fiile kesinlik anlamı katar:
5. EK-FİİL • Fiillerin birleşik zamanlı çekimlerini yapmayı sağlar: • "imek" fiilinin ek olarak kullanımıdır. Genellikle bitişik yazılır.
-----------------------
|