YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ
Dünya dilleri yapı bakımından üç grupta incelenir:
1.Tek Heceli Diller (Ayrımlı diller)
Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani daima kök durumundadır. Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere çok zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur. Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer. Bu diller, aynı zamanda, tek seslemli diller (tek heceli diller) arasında yer almaktadır.
Tek Heceli Dillerin Özelliklerini şöyle özetleyelebilir:
Sözcükler tek heceden oluşur.
Yapım ve çekim eki yoktur.
Sözcükler, cümlede kullanıldıkları yere ve başka sözcüklerle ilişkisine göre anlam kazanır;bir sözcük cümledeki yerine göre pekçok anlam kazanabilir.
Çok zengin bir vurgu ve tonlama sistemi vardır.
Aynı sözcük yerine göre isim, sıfat, edat veya eylem gibi farklı görevlerde kullanılabilir.
Çince ile Vietnam dili, bazı Himalaya ve Afrika dilleri ile Avrupa'da Bask dili bu gruba girer.
2. Çekimli diller (Bükümlü diller)
(Alm: flektierende sprachen; Fr: langues flexionnelles; İng: inflexional languages): Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken kelime kökleri genellikle değişir ve tanınmayacak hale gelir. Ekler kelimenin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir. Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni kelime veya kelime çekimi arasında daima açık bir bağ, ilgiyi gösteren bir iz vardır. Kelime kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya kelime halinde hep aynı kalırlar. Sami dilleri, Hint-Avrupa dilleri bu gruba girerler.
Çekimli Dillerin Özelliklerini şöyle özetleyelebilir:
Çekimli dillerde de kök ve ek kavramları vardır.
Ön-ek, iç-ek, son-ek kavramları vardır; ekler sözcülerin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir,
Bu dillerde kökler ünsüzlerden oluşur ve çekim sırasında görülen değişikliklerle yeni sözcükler ortaya çıkar.
Yeni sözcükler türetilirken veya çekim yapılırken sözcük kökünde değişiklikler olur ve bazen kök tanınmayacak hale gelir.
Hint - Avrupa dilleri (Almanca, Fransızca, Farsça, Hintçe) ile Arapça çekimli diller grubuna girer.
3. Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller)
(Alm: aglutinierende sprachen; Fr: langues agglutinantes; İng: agglutinating languages):
Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök değişmez. Kökün önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir. Ural-Altay dilleri bu gruba girer. Türkçemiz sondan eklemeli bir dildir: göz-le-m-ci gel-ecek-ler-miş
Eklemeli (Bitişken) Dillerin Özelliklerini şöyle özetleyelebilir:
Köklere yapım ekleri ve çekim ekleri eklenir.
Köke getirilen yapım ekleri ile yeni sözcükler türetilir.
Yeni sözcükler türetilirken kök değişmez.
Köklerin önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek sözcük yapımı veya çekimi gerçekleştirilir.
Türkçe, Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Macarca, Fince bu gruba girer.
Türkçemiz bu grubun en belirgin örneğidir ve sondan eklemeli bir dildir: kitap-lık, sev-gi, insan-lar...
