Eylemler, eylem nedir, eylem türleri, eylemlerin özellikleri

Prof. Dr. Günay Karaağaç 

EYLEM NEDİR?

Eylem (verb):

Varlıktaki değişime eylem denir. Varlık ve varlığın algılanmasıyla, onun ‘var oluş’ süreciyle başlayan eylemleri, insanın bilgi dünyasının temelidir. İnsanın bütün bilgileri, varlık ile varlığın eylemlerinden ibarettir. ‘Var oluş’ süreci, bütün algılanmışları, bütün ‘var’ları,  varlıkların var oluşları kadar, gerçekleştirdikleri eylemleri de ilgilendiren bir süreçtir. Varlık ve eylem, birlikte vardırlar ve insan bilgilerinin tümünü ifade ederler.

Varlık ve eylem, birlikte var olabilen gerçekliklerdir. Varlıktaki değişim eylemdir. Hiçbir varlık, eylemsiz var olamaz; eyleme sahip olmayan varlık yoktur; var oluşun kendisi bile, bir eylemdir. Varlıktaki değişime eylem denir; değişimin süreci ise zamandır. Hiçbir varlık aynı olarak kalmaz, sürekli değişir, başkalaşır. Varlıktaki bu değişiklik, insandaki zaman kavramının da başlangıç noktası olmuştur.

Yıl, mevsim, ay, gün, ömür gibi süreçler, hep varlıktaki belirli değişimlerin adlarıdır; varlıktaki bu değişimin başlangıç ve bitiş noktaları arası ise süreçtir. Zaman, saymaca bir kavramdır ve varlıklar dünyasından çıkmış, varlıktaki ve mekandaki değişikliklerin adı olarak doğmuştur.   

Görüldüğü gibi, sözlüğün başlıca üyeleri olarak görülen varlık ve eylem adları, özellikleri birbirine benzemeyen; fakat birlikte var olabilen iki ayrı gerçekliktir. Hiçbir varlık, eylemsiz olamaz; eyleme sahip olmayan varlık da yoktur, varlığa sahip olmayan eylem de yoktur. Devinmek, kımıldanmak gibi kinetik olgulara indirgenemeyen var oluş, bütün varlık için geçerlidir; ‘ağaç’ da olmaktadır, ‘var’ olmaktadır.

‘Var oluş’ ve ‘eylem’ birlikteliği, dile, ‘adı oluş-adı olmayış’ ve ‘gerçeklik-yokluk’, yani ‘olumluluk-olumsuzluk’ olarak yansır. Varlığın olumsuzu, onun yokluğu iken; eylemin olumlusu da olumsuzu da onun varlığıdır. Eylemin olumlu veya olumsuzluğu, onun var veya yok olduğunu bildirmez; onun gerçekleşip gerçekleşmediğini bildirir. Varlığın olumsuzu ise onun yokluğudur; bu yüzden adların olumsuzu olmaz; var olmayan bilginin adı da var olamaz. 

Bu konuda belirtilmesi gereken bir başka konu da, sözlüklerdeki eylem adlarının varlık adlarına oranla çok daha az olmalarıdır. Bunun nedeni, birden çok varlığın aynı eylemi yapıyor olmasıdır. Gülmek eylemini yalnız insan yapabilirken, yürümek eylemini insanlarla birlikte hayvanlar, doğmak veya ölmek eylemlerini ise, bütün canlılar yapabilmektedir.

Sözlüklerdeki sayıları, varlık adlarına göre çok daha az olan eylem adlarının anlamları ise, varlık adlarından çok daha zengindir; çünkü oldukça değişik varlıkların aynı eylemi yapıyor olmaları, eylemleri sayıca sınırlı kılarken, onların anlam yapılarını renklendirmiş ve dolayısıyla, sözlüklerdeki anlamlarının artmasına yol açmıştır. 

Eylemler, varlıkların eylemleri arasındaki ortaklaşalıklar yüzünden, bağlanma yetenekleri oldukça güçlü söz türleridir. Dillerin sözlüklerinde eylemler, adlara oranla, çok az bir yer kaplarlar; bunun nedeni, tabii ki pek çok varlığın aynı eylemi yapıyor olmasıdır ve eylemler, kullanım ve anlam zenginliklerini bu noktada kazanırlar. krş. ad, yüklem.