Türkçede Ünsüz Yumuşaması
Sözcük köklerinin, gövdelerinin veya bazı ekleri almış hallerinin sonunda bulunan “p, ç, t, k” sessiz harflerinin yanına ünlü harfle başlayan bir ek geldiğinde “p, ç, t, k” sesleri yumuşayarak “p sesi b’ye”, “ç sesi c’ye”, “t sesi d’ye”, “k sesi g, ğ’ye” dönüşür. Bu duruma ünsüz yumuşaması adı verilir.
Ünsüz Yumuşaması Örnekleri
Sonu “p” ile biten kelimelere örnekler:
Kasap – ı = Kasabı (Ünsüz yumuşaması)
Dolap – ım = Dolabım
Cevap – ımı = Cevabımı
Sebep – ini = Sebebini
Rakip – ine = Rakibine
Hesap – ı = Hesabı
Takip – e = Takibe
Sahip – inden = Sahibinden
Muhatap – ınız = Muhatabınız
Talep – in = Talebin
Mahcup – uz = Mahcubuz
Kitap – a = Kitaba
Nasip – im = Nasibim
Sonu “ç” ile biten kelimelere örnekler:
Ağaç – ı = Ağacı (Ünsüz yumuşaması)
İlaç – ımı = İlacımı
Yamaç – a = Yamaca
Demeç – i = Demeci
Kireç – i = Kireci
Topaç –ım = Topacım
Dalgıç – a = Dalgıca
Başlangıç – ında = Başlangıcında
Süzgeç –in = Süzgecin
İnanç – ım = İnancım
Sevinç – ini = Sevincini
Yırtmaç – ı = Yırtmacı
Sonu “t” ile biten kelimelere örnekler:
Yoğurt – un = Yoğurdun (Ünsüz yumuşaması)
Tokat – ı = Tokadı
Taklit – ini = Taklidini
Senet – iniz = Senediniz
Umut – unu = Umudunu
İnat – ını = İnadını
Geçit – e = Geçide
Kanat – ına = Kanadına
Sonu “k” ile biten kelimelere örnekler:
Kelebek – e =Kelebeğe (Ünsüz yumuşaması)
Ekmek – i = Ekmeği
Kirpik – inde = Kirpiğinde
Tüfek – e = Tüfeğe
Kazak – ım = Kazağım
Sağlık – ınız = Sağlığınız
Bayrak – ımız = Bayrağımız
Kayık – a = Kayığa
Yaprak – ın = Yaprağın
Kitaplık – a = Kitaplığa
Gözlük – üm = Gözlüğüm
Sözlük – e = Sözlüğe
Kaşık – ı = Kaşığı
DİPÇE: Özel isimlerde yumuşama yapılmaz ve yabancı dillerden Türkçeye girmiş bazı alıntı kelimelerde de ünsüz yumuşaması meydana gelmez.
Örnekler:
Doğru Yanlış
Mehmet’e Mehmed’e
Yozgat’a Yozgad’a
Cumhuriyete Cumhuriyede
hukuku hukuğu
devlete devlede
sanata sanada
milletin milledin
DİPÇE: Bazı tek heceli sözcüklerde yumuşama olurken bazıların ünsüz yumuşaması meydana gelmez.
Örnekler:
Doğru Yanlış
Sütü südü (Ünsüz yumuşaması olmaz)
Çöpü Çöbü
Sapı Sabı
Koçum Kocum
Keki Kegi
Atın Adın
Topa Toba
Saçın Sacın
Doğru Yanlış
Kalbim Kalpim (Ünsüz yumuşaması olur)
Ucu Uçu
Göğü Gökü
Dibi dipi
Kabı Kapı (tencerenin kabı)