Şor Türkleri ve Destanları
Alekseyev’in aktardığına göre bilim adamları, Şorları, Devrim öncesinde Altaylılar ve Hakasların birer boyu olarak algılamış ve bu yüzden onların inançları ve manevi kültürleri ayrı bir araştırma konusu olmamıştır.[1] Abdülkadir İnan da, Altay-Yenisey Türkleri adlı yazısında, Altaylıların daha önce bahsedildiği üzere, Şurlar (Şorlar) için de kullanılan ifadelerden biri olduğunu belirtmiştir.[2] Şorlar, Uranhay, Tuvın, Tuva, Tofa, Altay-kiji, Beltir, Kaç, Karagas, Kızıl, Kumandin, Şoyot, Telengit, Sagay, Lebed Türkleri gibi Güney Sibirya Türkleri’ndendir.
Şorları, Alekseyev’in ifade ettiği gibi, Hakaslar arasında kabul eden Ahmet Caferoğlu, Şorlar hakkında şu malumatı vermiştir: Vaktiyle Radloff’un bu ad altında topladığı Türk boyu, Teles gölü ile Tom ırmağının çıkış sahasındaki ormanlık alanda oturmakta idi.
Toplu olarak bunlara, Altaylılarla Teleütler ve Kara-Orman Türkleri, Şor adını vermişlerdir. Kendilerince benimsenmiş herhangi bir özel boy veya soy adı mevcut değildir. Daha fazla, kıyılarında oturdukları ırmak adlarını, etnonim adları olarak benimsemişlerdir. Meselâ: Pısas-Kişi; Mıras-Kişi gibi. Müşterek bir diyalekte sahip olduklarından Radloff da onları Şor adı altında toplamıştır.[3] Nevzat Özkan da çalışmasında Şorları, Hakaslara dahil etmiştir.
Şor Türkleri’ne ait Türkiye’de neşredilen destanlar şunlardır: Ak Kan, Ak Öleň-Me Kır Öleň, Altın Ergek, Altın Sırık, Altın Taycı, Aran Taycı, Ay Mögö, Kan Argo Peçelig Kan Mergen, Kan Kes, Kan Pergen, Kara Kan, Karattı Pergen, Kartığa Pergen, Oğlak ve Öleň Tayçı.
[1] Alekseyev, Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi, s. 29.
[2] İnan, Makaleler ve İncelemeler, s. 33.
[3] Caferoğlu, ‘Abakan Türkleri (Hakaslar)’, Türk Kültürü, s. 249.
Alekseyev, N. A.,Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi,(çev.) Metin Ergun, Konya: Kömen Yayınları, 2013.
İnan, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
Caferoğlu, Ahmet, ‘Abakan Türkleri (Hakaslar)’, Türk Kültürü, S. 28, Şubat 1965, ss. 247-251.
Çudayakov, A. İ., Şor Destan İncelemeleri, çev. Caştegin Turgunbayer, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007.
Ergun, Metin, Şor Kahramanlık Destanları, Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
