Fiilimsiler Konu Anlatımı, Fiilimsiler Özellikleri, Fiilimsilerin Çeşitleri, Fiilimsi Örnekleri
Fiilimsiler Konu Anlatımı, Fiilimsiler Özellikleri, Fiilimsilerin Çeşitleri, Fiilimsi Örnekleri
Fiilimsiler Konu Anlatımı, Fiilimsiler Özellikleri, Fiilimsilerin Çeşitleri, Fiilimsi Örnekleri
Fiilimsiler Konu Anlatımı, Fiilimsiler Özellikleri, Fiilimsilerin Çeşitleri, Fiilimsi Örnekleri
- DİLBİLGİSİ KONULARI KOLAY ERİŞİM ÇİZELGESİ
- Dilbilgisi
- Dil-Anlatım
- Yazım Bilgisi > Kompozisyon, Yazım Kuralları, Noktalama İşaretleri
- Anlam Bilgisi > Sözcükte Anlam, Cümlede Anlam, Paragrafta Anlam
- Yapı Bilgisi > Tamlamalar, Anlatım Bozuklukları
- Ses Bilgisi
- Sözcük Bilgisi > Yapım Ekleri, Adlar, Sıfatlar, Zamirler, Zarflar, Edatlar
- Ünlemler, Eylemler, Eylemsiler
- Nasıl yazılır?
- Atasözleri ve Deyimler
- Türkçe Göktürkçe Edebiyat
- Yazım Kılavuzu
- SÖZLÜKLERİMİZ
FİİLİMSİLER : Fiillerden türeyen, cümlede “ ad, sıfat ve zarf ” olmalarının yanı sıra eylem (fiil) anlamalarını da kaybetmeyen, fakat fiiller gibi çekime girmeyen sözcüklere fiilimsi denir.
FİİLİMSİLERİN ÖZELLİKLERİ
Fiil kip ve kişi eklerini almazlar, yani fiiller gibi çekime girmezler.
Fiilimsilerin olumsuzu yapılabilir.
Fiilimsiler isim çekim eklerini alabilirler.
Fiilimsiler cümlede doğrudan yüklem olamazlar. Yüklem olabilmeleri için ek fiil almaları gerekir.
Fiilimsiler, bulundukları cümleyi birleşik yapılı hale getirir.
Fiilimsiler birleşik cümlelerde yan cümle kurarlar.
Fiilimsi ekleri yapım ekidir.
Fiilimsiler görevlerine göre üç grupta incelenir:
- İSİM FİİLLER: Fiillerden türeyen ve eylem anlamlarını kaybetmeden cümledeisimgörevinde kullanılan sözcüklere isim fiil denir.
İsim filer, fiillere getirilen “-me, -ma, -mek, -mak, -ış, -iş, -uş, -üş” ekleriyle yapılırlar.
NOT: İsim fiil eki olan “–me, -ma” ile olumsuzluk eki olan “–me, -ma” yı birbirine karıştırmamaya da dikkat etmemiz gerekir.
Örnekler:
- Bu notlara çalışmanız gerek.
- Artık uyanmave ders çalışma vakti geldi.
- Kitap okumayı çok seviyorum.
- Buralardan gitmeyi düşünüyorum.
- Arkadaşıma mektup yazmak
- Bu konuyu iyice düşünmek
- Amasya’ya gelmenize çok sevindim.
- Seninle tartışmak
- Neşeli olduğu gelişinden anlaşılıyor.
- Gün biter gülüşün kalır bende.
- Seninle akşamları yürüyüşe çıkalım.
- Bir bakışı ömre bedel.
- Adamın yalvarışlarını görmeliydiniz.
- Yeni yapılan okulun açılışı yapıldı.
- SIFAT FİİLLER:Fiillerden türeyenve eylem anlamlarını kaybetmeden cümlede sıfat görevinde kullanılan sözcüklere sıfat fiil denir.
Sıfat fiiller, fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleriyle yapılırlar.
Örnekler:
- İşleyen demir ışıldar.
- Dün okula gelen adamı tanıyor musun?
- Kırılası ellerini üzerimden çek.
- Yıkılası evlerinden kötülük fışkırıyor.
- Kör olası adam hayatımızı kararttı.
- Annemin öpülesi ellerinden tuttum.
- Ödevimi tükenmez kalemle yazdım.
- Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.
- Bilinmez diyarlara gidiyorum.
- Çok güleryüzlü bir insandı.
- Erken kalkmak için çalar saati kurdum.
- Okuduğunuz kitapları vaktinde teslim edin.
- Saatlerdir tanıdık bir yüze rastlayamadık.
- Amasya’da gezilmedik yer bırakmadık.
- Okunacak kitapları ayrı yere koydum.
- Gelecek hafta sınavım var.
- Ölmüş eşek kurttan korkmaz.
- Ağarmışsaçlar sevgiye engel değildir.
ÖNEMLİ: İsim fiil ve sıfat fiil ekleriyle türetilen bazı kelimeler kalıplaşarak fiilimsi özelliklerini kaybeder ve kalıcı isim olurlar. Bu eklerle yapılan bir kelimenin kalıcı isim olup olmadığı ancak cümle içindeki kullanımına bakılarak anlaşılır. Kalıcı isim durumuna gelmiş olanların olumsuzu yapılamaz, bu da ayırıcı bir özelliktir.
Örnekler:
* dolma (yemek) * çakmak (yakma aracı) * dondurma (yiyecek)
* kaymak (süt kaymağı) * kavurma (yiyecek) * danışma(başvuru yeri)
* görüş (fikir) *deneme (yazı türü) * yağış (yağmur)
* kazma (kazma aracı) *yemek (yiyecek) * sarma (yiyecek)
*dolmuş (ulaşım aracı) *giyecek (elbiseler) * geçmiş (mazi anlamında)
*gelecek (istikbal) * yemiş (meyve) * tamlama (dil bilgisi-terim)
- ZARF FİİLLER (Ulaçlar – Bağ fiiller) :Fiillerden türeyen ve cümlede zarf görevi alarak yüklemde bildirilen işin zamanını, yapılış biçimini, sebebini veya amacını gösteren, bazen de kelime ve cümleler arasında bağlama görevi üstlenen sözcüklere zarf fiildenir.
En çok kullanılan zarf fiil ekleri şunlardır: -ıp (-ip, -up, -üp), -erek(-arak), -ken, -e……-e, -ınca (-ince), -r………-mez, -eli (-alı), -madan (-meden)…
- Zarf fiillerin birçoğu kendilerinden sonra bazı kelimelerle veya başka eklerle kalıplaşarak zarf işlevi görür:
-dığı zaman, -madan önce, -dıktan sonra, -ıncaya kadar, -dığından,
-dığı için, -eceği için, -dığı halde ……….
Cümleye kattıkları anlam bakımından zarf fiiller şu şekilde sıralanabilir:
| Zaman ifade edenler | Durum ifade edenler |
| -ınca(-ince), -r……-mez, - dıkça, -alı(-eli), -ken, -dığında, -ıncaya kadar, -eceği zaman, * Havalar soğuyunca kazakları çıkardık * Eve giderken bize uğra. * Ders anlatılırken dikkatli dinleyin. * Mektubu okuduğunda her şeyi öğrenirsin * Yemek yedikten sonra hemen uyudu. * Sizleri tanıdıkça daha çok sevdim. * Sen gideli yüzüm gülmez oldu. * Zil çalar çalmaz dışarı fırladı. * Güneş batıncaya kadar çalıştık. * Yeri geldikçe konuyu tekrar ediyoruz. * Amasya’ya gittiğinizde ona uğrayın. |
-arak(-erek), -a….-a, -madan, -ıp -asıya(-esiye), -maksızın, -cesine -eceği gibi * Kardeşim ağlaya ağlaya eve gitti. * Gençliğimizde güle oynaya yaşıyorduk. * Akşama kadar durmaksızın çalıştı. * Bugün kahvaltı yapmadan okula gitti. * Arkadaşım koşarak yanıma geldi. * Konuyu anlayacağınız gibi anlatmaya çalışıyorum * Bardaktan boşanırcasına yağmur yağıyor * Adamı öldüresiye dövmüşler. * Ödevlerini bitirip uyumaya gitti. * Bütün geceyi oturmakla geçirdi. |
| Sebep ifade edenler | Bağlama görevinde kullanılanlar |
| -dığından, -makla, -maktan, -diği için …… * Çok yemek yediğinden kilo alıyor. * Böyle davranmakla çok yanlış yaptın. *Adamın sözlerine gülmekten bayıldık. * Sizi beklettiğim için çok üzgünüm. * Okuması için bir kitap aldım. (Amaç) * Seni görmek için geldim. (Amaç) |
Bağlama görevinde kullanılan zarf fiil eki -ıp (-ip, -up, -üp) ekidir. Bu ek çoğunlukla “ve” bağlacıyla aynı işlevde kullanılır. Bazen -erek eki de “-ıp” eki gibi kullanılabilir. * Arabaya binip gitti.(Arabaya bindi ve gitti.) * Yaşlı kadının elinden tutup karşıya geçirdi. * Yaşlı kadının elinden tutarak karşıya geçirdi. * Yaşlı kadının elinden tuttu ve karşıya geçirdi. |
- Zarf fiil ekleri bunlarla sınırlı değildir. Verdiğimiz örneklerdeki eklerin değişik biçimleri veya zarf fiil görevi yapan başka ekler de vardır.
Öyleyse, bu eklerin tümünü aklımızda tutmaya çalışmak yerine, zarf fiillerin, fiillere getirilen değişik eklerle türeyerek yine fiilleri ve başka fiilimsileri çeşitli bakımlardan etkilediğini bilmeli ve cümleye bu dikkatle bakmalıyız.
ÖRNEKLER
- Adam saatlerdir susmamacasınakonuşuyor. (Durum zarfı)
- Onunla, Ankara’ya ilk gidişimdetanışmıştık. (Zaman zarfı)
- Hiç konuşmaksızınodasına çıktı. (Durum zarfı)
- Herkes elinden geldiğincemuhtaçlara yardım etmeli.
- Gülüncegözlerinin içi gülüyor.
- Yollar açılıncaya kadar
- Olayı adeta yeniden yaşıyormuşçasınaanlattı.
- Eve geç geldiğinden dolayı annesinden azar işitti.
- Otobüs gelinceye dekburada bekleyeceğiz.
- Bu iş sandığın kadar kolay değil.
- Her şey bazen istediğiniz gibi
- Seni görmek için
- Çalıştığı takdirde başarılı olur.
- Arkadaşından ayrılalı beri neşesi kaçtı.
- Yollar yürümekleaşınmaz.
- Kedi ciğeri kaptığı gibi kaçtı.
- İşten ayrılmaklahayatının hatasını yaptı.
- Karanlık sokaklarda düşekalka
- Hiç dinlenmeksizinaltı saat yürümüş.
- Köyden ayrılalı yaklaşık on yıl oldu.
- Kopya çekerkenkitap açık olduğu halde yakalandı.
- Ahmet geldiği esnada ben daha uyanmamıştım.
- Köye vardıkları zaman güneş yeni doğuyordu.
- Herkes çalıştığı kadar başarılı olur.
- Öğretmenini dinleyeceği yerde arkadaşlarıyla gevezelik ediyor.
- Sözünü tutmadığı gibi bir de beni suçluyor.
- Bütün geceyi seni düşünmekle geçirdim.
- İşten anlamadığı halde her işe karışıyor.
- Amasya’ya her gidişimdeo mağazaya uğrarım.
