Özne Yüklem Uyumu, Çoğulluk uyumu
Özne Yüklem Uyumu, Çoğulluk uyumu
SAVAŞ KILIÇ
Türkçede 3. tekil şahıs fiil cümlelerinin çekiminde Ø (sıfır) ile temsil edilir:
(1) Ahmet eve gitmedi(Ø).i
Buna karşılık 3. çoğul şahıs çekiminde –lAr ekinin kullanımı çeşitli koşullara (bilinçdışı kurallara) bağlıdır. 3. çoğul şahıs çekim eki,
I) daha önce sözü geçmiş (bkz. ileride “CÜMLE-ÜSTÜ İLİŞKİLER”) veya dildışı bağlam sayesinde bilinen çoğul öznenin ( canlı) işlediği fiile mutlaka eklenir:ii
(2a) Bodrum’a gittiler. “[They]’ve gone to Bodrum.”
Ancak II) özne cümlede söze dökülmüş (explicit) olarak bulunuyor ise, özne insan ise ve de yükleme yakın konumda ise, -lAr eki kullanılmaz:
(2b) İki üç kişi yaşını söylememiş;
III) özne insan ise ve de yükleme uzak ise, -lAr ekinin kullanımı seçmelidir (zorunlu değildir):
(2c) Yarışmacılar arasından iki üç kişi, jürinin ısrarına rağmen yaşlarını/yaşınısöylememiş(ler).
IV) şayet özne cümlede söze dökülmüş (explicit) olarak bulunuyor ise ve özne insan ise, lAr eki yüklemin ifade ettiği fiilin grupça yapıldığını gösterir:
(2d) İki kızkardeş tatile gittiler. “They went on holiday, [just] two sisters [together].”
V) şayet özne cümlede söze dökülmüş olarak bulunuyor ise ve özne -canlı (veya –insan ?) ise, yüklemde -lAr eki kullanılmaz:
(2e) Sokaklar bomboş. (=Sokaklar bomboşØ.) (√)
Sokaklar bomboşlar.(x)
Fidanlar ağaca, ağaçlar ormana dönmeli yurdumda… (√)
İngilizce ve Fransızcadan yapılan çevirilerde bu dillerdeki özne-yüklem uyumunun zorunlu bir kuralı olarak çoğul özne daima çoğul yüklem çekimi gerektirse de, Türkçede V numaralı kural gereği aşağıdaki türden kullanımlar dilbilgisel olarak kabul edilebilir sayılamaz:
(2f) Gözkapakları kırpıştılar. (x)
Soru:
Özel isimlere gelen ler lar eki nasıl yazılır, ler lar eki özel isimlerde nasıl yazılır, çoğul eki yazım kuralları tdk, özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır, yüklemde ler lar eki, çoğul ekinden sonra gelen ekler ayrılır mı?
ler, lar eki özel isimlerde nasıl yazılır?
“-ler” eki özel isimden kesme işaretiyle ayrılmaz.
- 1-Aliler, Ayşeler
- 2-Fatihler, Atatürkler
- 3- Elazığlılar, Bolulular
Türkçede Yazım Kurallarına göre özel isime getirilen “-ler” ekinden sonra gelen fazladan ekler de kesme işaretiyle ayrılmaz.
- Bugün Aliler'e gideceğiz. YANLIŞ
- Bugün Alilere gideceğiz. DOĞRU
Yararlı olması dileğiyle...
TDH
