Ural ve Altay Bölgelerinde Altın Sözcüğü ve Altan Tanrısı
Ural ve Altay Bölgelerinde Altın Sözcüğü ve Altan Tanrısı
Ural ve Altay Bölgelerinde Altın Sözcüğü ve Altan Tanrısı
Deniz Karakurt
Altan: Altın Tanrısı.
Eşdeğerleri:
1. ALTIN, ALTUN
2. ALTAY
3. İLTEN, İLTEY
4. OLTIN, OLTİN
Moğolca: 1. ALT 2. ALTAN Macarca: ARAN
Altın Dağ’ın sâhibi ve koruyucusudur. Altından bir giysi giyer. Altın, Türk kültüründe hâkanlık (imparatorluk) simgesidir. Altın çukalı (zırhı) ve tolgası (miğferi) vardır. Kargısı ve yayı altındandır. Altın Dağ erişilmez bir uzaklıktadır ve zirvesi görünemeyecek kadar yüksektir.
Altan Han yerle göğü birbirine bağlayan bu dağdan sorumludur ve zirvesinde oturur. Zenginliği, ihtişamı, değerli madenleri temsil eder. Çünkü altın bütün insanlık târihinde zenginliğin en çok bilinen simgesidir ve pek çok büyük uygarlık altın para uygulamasını târih içinde zenginliği biriktirmek kullanmıştır.
Kazakistan’da Isık Kurganı’nda bulunan altın zırhlı, altın giysili tekin (prens) bu anlayışın somut bir dışavurumudur. Atı için altından koşum takımı bulunan 18 yaşında olduğu tahmin edilen genç bir prense (tekin/tigin) âit naaşın üzerindeki altın zırh bile bir sanat eseridir.
Kurganda bulunan “Han uya üç otuzı yok boltı, Utugsi tozıltı” şeklindeki bir yazıyı bazı araştırmacılar “Han oğlu 23′ünde öldü, Halkı sağolsun” şeklinde çevirdiler. Bu müthiş giysiden ve altın eşyâlardan da anlaşılmaktadır ki, altın nesneler yalnızca gösteriş amaçlı değil Altan Han’a duyulan bir saygının sonucu olarak bu kurgana koyulmuştur. Belki de böylece Altay Han’ın gönlü alınarak genç prensin cennete gitmesi sağlanacağı düşünülmüştür.
Macarlarda ise Arany Atyacska (Altın Ata) adlı bir karakter vardır. Ural-Altay kültürlerinin ortak bir motifidir.
Anlam: (Al/Hal/Yal)
Işıltı, parıltı anlamlarına gelir. Altın sözcüğü ile aynı kökene sâhiptir.
Alım, Alımlı gibi göz alıcılık ve Alav (Alev), Alaz gibi yakıcılık bildiren kelimelerle aynı kökten gelmektedir. Mogurca’da Haltan olarak geçer.
