BAHARIN MUJDEÇİSİ NEVRUZ ÇİÇEĞİ BAYŞEŞEK/BAYÇEÇEKEY AÇTI
 

Dr. Shurubu Kayhan

Kışın ardından baharın gelişinin çeşitli şenlik ve eğlencelerle kutlandığı, halkın bayram yaptığı bir gün olan Nevruzun sembolü, kıştan sonra kırlarda diğer çiçeklerden daha önce çıkan ve adını bu günden alan Nevruz çiçeğidir. Bu çiçek baharın müjdecisidir. Hemen, karların tamamen erimesini bile beklemeden, karların arasından çıkan çiçektir. Havalar ısınmaya başladığı için tabiat canlanır. Bu günlerde ortaya çıkan çiçek Kardelen diğer adı ile Nevruz çiçeğidir. Anadolu'nun pek çok yerinde Çiğdem adı ile tanınan kardelen çiçeği, Orta Asya’da, Azerbaycan'da, İran'da ve diğer Türk halkların arasında Kar Çiçeği, Kardelen, Nevruz Gülü adları ile bilinir.

      "Kazak Türklerinde Nevruz çiçeğine Bayşeşek denmektedir Bay; zenginlik, bereket bolluk demektir. Dolayısıyla Bayşeşek, bereket çiçeği anlamına gelmektedir. Kazaklardaki Bayşeşek, karın erimesiyle beraber ilk açan çiçektir. Bayşeşek'in çok olması kar suyunun bolluğuna bağlı olduğu için, doğal olarak o senenin bolluk içinde geçeceğine işaret eder. Bayşeşek'in diğer adı "Navrızgüldür. Ancak, halk arasında Navrızgül yerine daha çok Bayşeşek adı kullanılır. Navrızgül-Bayşeşek, baharın müjdecisi olduğu kadar gençliğin, bekaretin, geç kızların da sembolüdür. Kazak kızlarının arasında Banuşeşek, Gül Bamı, Navrızgül gibi isimler çok yaygındır. Halk folklorunda genç kızlar tarif edilirken "Bayşeşektey bür carğan, Bayçiçek gibi tomurcuk açan" ifadesi kullanılır.

      Kazaklar arasında Navrızgül, Bayşeşek'i ilk görenin dileğinin kabul olacağı inancı yaygındır. Halk arasında anlatılan bir hikayede, Nuh Tufanı'nda karayı ilk gören kuş olarak kırlangıç ve karada biten ilk bitki olarak da Bayşeşek zikredilir. Bu sebepten dolayı kırlangıçın yuvasını bozmak günah ve Bayçiçeği koparmak da hoş karşılanmaz ve hatla Navrızgül, Bayşeşek toplamaya yetişkinlerden ziyade masum, günahsız kabul edilen çocuklar giderler. Mart ayının ilk günlerinden itibaren Nevruz hazırlıklarına başlanıldığı, ilk "kardelen" çiçekleri açtığı zaman çocukların bunları topladığı ve akşam evlerine dönen büyüklerine mavi desteler halinde hediye ettiklerini, ilkbahar çiçeğiyle ilgili şiirler okuyarak baharlarını kutladıkları bilinmektedir. 

          Kırgız Türkleri arasında da "uzun ve zor kıştan kurtulup, bolluk ve bereket mevsimi olan yaza geçişin, güzel umut ve dileklerin dilenişinin, açlıktan tokluğa geçişin bayramı olarak kutlanan Nevruz (Nooruz)'da çocukların ebeveyinleri için toplamaya çıktıkları Bayçeçek-Bayçeçekey adları ile tanınan Nevruz Çiçeği'ne Kar Çiçeği, Sarı Bayçeçekey adları da verilmektedir.

         Nevruz Çiçeği, Türk Cumhuriyetlerinin yanısıra çeşitli Türk topluluklarında da vazgeçilmez bir semboldür. Doğu Türkistan'da Uygurların hayatında da önemli yeri olan Nevruz Çiçeği, Tuva Türklerinin kâğıt paralarında ve aynı zamanda Kazan Tatarlarının da giyim-kuşamlarmda millî sembol olarak yer almaktadır. Bulgaristan'da yaşayan Türkler de, tıpkı Kazak Türkleri gibi Nevruz Çiçeği'ne, sadece "çiçek-kar çiçeği" adını vermektedirler.

      "Canlılık, tazelik, yenilik, gençlik, hürriyet, saflık, masumluk, şeffaflık, güzellik, bekaret, bereket, zenginlik gibi özellikleriyle Nevruz Çiçeği, eskiden olduğu gibi dünümüzde de Türk halklarının, mimari ve küçük el sanatlarında, geleneksel unsur olarak kısmen kalıplaşmış şekilde, güçlü sembolik anlamı ile motif olarak işlenmeye devam etmektedir.