İsim olmadığı halde cümlede ismin yerini tutan, kişileri ya da herhangi bir varlığı işaret yoluyla, soru yoluyla ve belli belirsiz bir şekilde karşılayan sözcüklere zamir denir. Zamirler tek başlarına kullandıklarında herhangi bir ismi karşılamazlar. Zamirlerin anlam kazanması için bir ismin anlamını karşılamaları gerekmektedir.

Zamirler yani adıllar yardımıyla dilde büyük bir tasarruf yapılmış olunur. Çünkü insan ya da varlıkların isimlerini cümlelerde tekrarlamak hem cümleyi uzatacaktı hem de cümleyi daha karışık hale getirecekti. Bu nedenle varlıklar “Ben, sen, bu, şu, o” şeklinde kısa yoldan zamirler sayesinde cümle içinde kullanılabilmektedir.

Zamirlerle ilgili bilmemiz gereken iki özellik şudur:

1. Zamirler ismin yerini tutar ve isim yerine kullanılırlar.

2. Zamirler isim çekim eklerini alabilirler.

Bu iki özelliği aklımızdan çıkarmamalıyız.

Zamirler genel olarak 6 başlıkta incelenir. Zamir çeşitleri şu şekildedir:

1. Şahıs (Kişi) Zamirleri

* Ben ve sen zamirleri ismin yönelme hal ekini (-e) aldığında “Bana ve sana” şeklinde kullanılır.

* Şahıs zamirleri tamlayan görevinde bulunarak isim tamlaması kurabilir.

Benim arabam.

Onların sevgisi.

2. İşaret Zamiri

İsimlerin yerini işaret yoluyla karşılayan zamir çeşididir. İşaret zamiri olarak kullanılan başlıca sözcükler şunlardır: bu, şu, o, bunlar, şunlar, diğeri, öteki, beriki.

İşaret zamiri olan “bu, şu, o” sözcüklerinin Türkçedeki kullanımı ve anlamı şu şekildedir.

Yakında bulunan bir varlığa “bu”, biraz daha uzakta olan varlığa “şu”, uzakta bulunan bir varlığa da “o” zamiriyle işaret edilir.

Kişi zamiri olan “o” ile işaret zamiri olan “o” birbiriyle karıştırılmamalı.

O, dün akşam tüm ödevleri bitirdi.

O, bizim köyümüzün çeşmesidir.

İlk cümlede bir kişi kastedildiği için “o” sözcüğü şahıs zamiridir. İkinci cümledeki “o” ise çeşmenin yerini tutmaktadır. Bu nedenle işaret zamiridir.

3. Belgisiz Zamir

İsmi belli belirsiz, kesin olmayacak bir şekilde karşılayan zamirlerdir. Belgisiz zamirlerinin başlıcaları şunlardır: biri, birkaçı, hepsi, pek çoğu, pek azı, herkes, bazısı, bazıları, tümü, tamamı, bütünü, bir kısmı, kimi, herbiri, başkası, kimisi, kimse, hiçbiri…

4. Soru Zamiri

Adları soru yoluyla karşılayan zamirlerdir. Asıl soru zamirleri “kim” ve “ne” sözcükleridir. Diğer soru zamirleri bu sözcüklerden türetilmiştir. Başlıca soru zamirleri şunlardır: ne, neyi, neye, neyde, neyden, nereye, nereden, kim, kime, kimde, kimden, hangi, hangimiz, hangileri, kaçı, kaça, kaçımız…

5. Dönüşlülük Zamiri

Yüklemdeki işin özne tarafından yapıldığını bildiren ve kişi zamirleriyle kullanıldığında pekiştirme yapan zamir çeşididir. Bu zamir çeşidinin “dönüşlülük” olarak adlandırılmasının sebebi ise; yapılan işin yapan şahsa dönüyor olmasıdır.

Dönüşlülük zamiri “kendi” sözcüğüdür. Dönüşlülük zamiri olan kendi sözcüğüne iyelik ekleri getirilebilir.

* Kendi zamiri “kendiliğinden” şeklinde kullanıldığında zarf olur.

Çiçek kendiliğinden büyümüş.

6. İlgi Zamiri

Türkçede “-ki” eki ilgi zamiri görevinde kullanılır. İlgi zamiri her zaman kelimeye bitişik olarak yazılır. Herhangi bir ismin yerini tutar.