'HAYIR' VE 'EVET' NE KADAR BİZİM?-Arif Cengiz Erman Yazdı
Akademik
27.11.2017, 10:01 27.11.2017, 10:01
“HAYIR” VE “EVET” NE KADAR BİZİM?
Diğer Türk dillerinde “hayır” yerine YOK/YOX/COK/JOK deniyor. Bizde ise HAYIR”. Arapça “iyilik” anlamına gelen XAYR sözünü biz olumsuz anlamda kullanıyoruz.
Arapça “xayr” sözü “iyi olanı seçmek” anlamına gelen XÂRA kökünden geliyor. Bu sözün Akadçası HARÛ ve ”süs/bezeme/takı” anlamlarına geliyor. Diğer bir çok söz gibi bu söz de Akadçaya Sümerceden geçmiş. Sümercesi ”süs/bezeme/takı” anlamlarına gelen HARA.
hara [ORNAMENT] hara "ornament" Akk. harû
Diğer Türk dillerinde kullanılan YOK ve türevleri ise Sümerce “yitik/yok” anlamına gelen ZAH sözünden evrilmiş.
zah [LOST] zah "lost"
Sümercede “hayır” anlamına gelen, ancak günümüz Türk dillerine evrilmeyen iki söz daha var. Bunlardan birincisi “olumsuz yanıt” anlamına gelen UL sözü. Bu söz Akadçaya ULLU, ULA ve LÂ biçimlerinde geçmiş. Akadçadan da Arapçaya “hayır” anlamına gelen LÂ olarak kalmış.
ul [NEGATIVE] wr. ul "negative answer, refusal" Akk. ullu, ula, lā
Sümerce “hayır” demek lan ikinci söz ise, NU.
nu [NOT] nu "(to be) not, no; without, un-"
Bu söz Etrüskçede “hayır/hiç/hiç biri” anlamına gelen NANA olarak bulunuyor.
nana “none, no one” [az96]
Etrüskçeden de Latinceye NON (hayır) ve NE (olumsuzluk öneki) olarak evrilmiş.
Ön Türk dillerindeki bu sözler, İran dillerine “na”, Slav dillerine “ne/net”, Latin ve Germen dillerine “no/non/nein/nej”, Romenceye “nu” ve Arnavutçaya “nuk” olarak geçmiş.
Bu söz bugün Çuvaşçada Nİ, diğer Türk dillerinde ise NE olarak yaşamaktadır; örneğin “ne gel, ne git” (“gelme gitme”) gibi. Macarcada ise NEM olarak bulunmakta ve yine sözün önüne gelerek sözlemi olumsuzlaştırmaktadır.
Türkçe EVET, Türkmence HAWA ve diğer Türk dillerinde HA (Anadolu halk ağzında HA ya da HE) olarak kullanılan sözün kökeni de Sümercede var. Sümerce “olsun”, “evet” anlamına gelen HE / HEA sözünden günümüze evrilmiş.
he [BE] he; he-a “be it”
he'am [SO BE IT] he-am “so be it”
Türkçedeki “evet” ve Türkmencedeki “hawa” sözleri de HE sözünden dönüşmüştür. Sümerce “Öyle olsun” anlamına gelen HE'AM sözü ise, günümüze HEM olarak evrilmiş.
Arif Cengiz Erman
Diğer Türk dillerinde “hayır” yerine YOK/YOX/COK/JOK deniyor. Bizde ise HAYIR”. Arapça “iyilik” anlamına gelen XAYR sözünü biz olumsuz anlamda kullanıyoruz.
Arapça “xayr” sözü “iyi olanı seçmek” anlamına gelen XÂRA kökünden geliyor. Bu sözün Akadçası HARÛ ve ”süs/bezeme/takı” anlamlarına geliyor. Diğer bir çok söz gibi bu söz de Akadçaya Sümerceden geçmiş. Sümercesi ”süs/bezeme/takı” anlamlarına gelen HARA.
hara [ORNAMENT] hara "ornament" Akk. harû
Diğer Türk dillerinde kullanılan YOK ve türevleri ise Sümerce “yitik/yok” anlamına gelen ZAH sözünden evrilmiş.
zah [LOST] zah "lost"
Sümercede “hayır” anlamına gelen, ancak günümüz Türk dillerine evrilmeyen iki söz daha var. Bunlardan birincisi “olumsuz yanıt” anlamına gelen UL sözü. Bu söz Akadçaya ULLU, ULA ve LÂ biçimlerinde geçmiş. Akadçadan da Arapçaya “hayır” anlamına gelen LÂ olarak kalmış.
ul [NEGATIVE] wr. ul "negative answer, refusal" Akk. ullu, ula, lā
Sümerce “hayır” demek lan ikinci söz ise, NU.
nu [NOT] nu "(to be) not, no; without, un-"
Bu söz Etrüskçede “hayır/hiç/hiç biri” anlamına gelen NANA olarak bulunuyor.
nana “none, no one” [az96]
Etrüskçeden de Latinceye NON (hayır) ve NE (olumsuzluk öneki) olarak evrilmiş.
Ön Türk dillerindeki bu sözler, İran dillerine “na”, Slav dillerine “ne/net”, Latin ve Germen dillerine “no/non/nein/nej”, Romenceye “nu” ve Arnavutçaya “nuk” olarak geçmiş.
Bu söz bugün Çuvaşçada Nİ, diğer Türk dillerinde ise NE olarak yaşamaktadır; örneğin “ne gel, ne git” (“gelme gitme”) gibi. Macarcada ise NEM olarak bulunmakta ve yine sözün önüne gelerek sözlemi olumsuzlaştırmaktadır.
Türkçe EVET, Türkmence HAWA ve diğer Türk dillerinde HA (Anadolu halk ağzında HA ya da HE) olarak kullanılan sözün kökeni de Sümercede var. Sümerce “olsun”, “evet” anlamına gelen HE / HEA sözünden günümüze evrilmiş.
he [BE] he; he-a “be it”
he'am [SO BE IT] he-am “so be it”
Türkçedeki “evet” ve Türkmencedeki “hawa” sözleri de HE sözünden dönüşmüştür. Sümerce “Öyle olsun” anlamına gelen HE'AM sözü ise, günümüze HEM olarak evrilmiş.
Arif Cengiz Erman
