KISACA ÇAĞDAŞ TÜRKİYE TÜRKÇESİ (ÇTT) YAZI DİLİNDE VİRGÜL KULLANIMI ÜZERİNE

KISACA ÇAĞDAŞ TÜRKİYE TÜRKÇESİ (ÇTT) YAZI DİLİNDE VİRGÜL KULLANIMI ÜZERİNE

Recai Ünal

İlkin Çağdaş Türkiye Türkçesi (ÇTT) yazı dilinde şu andaki virgül kullanımı durumunu kullanım örnekleri üzerinden ana çizgileriyle betimlemek gerekiyor.

ÇTT yazı dilinde genellikle şu işlevlerde virgül türleri kullanılır:

1. Sıralama virgülü: 1. a. "Ahmet, Ayşe, Murat ve Lâle haftasonu bize gelecek" 1. b. "Pilavı, türlüyü, tavuğu, böreği soğuduktan sonra buzdolabına koy lûtfen"

2. Seslenme virgülü: 2. a. "Ey Türk gençliği, birinci vazifen Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyeti'ni ilelebed muhâfaza ve müdafaa etmektir" 2. b. "Ali, lûtfen buraya gel"

3. Açımlama virgülü: 3. a. "Buraya, yani Ünye'ye ilk kez geliyorum" 3. b. "O kitabı, Sefiller'i okudun mu?"

4. Alıntı virgülü: 4. a. "Burak'a o gün sorduğumda, geleceğim, demişti" 4. b. "Descartes, düşünüyorum, öyleyse varım, dedi ve onun bu sözünden sonra hiç bir şey eskisi gibi olmadı"

5. Cümle ögelerini ve dizimsel işlevli başka ögeleri ayırma / vurgulama virgülleri: 5. A. Özne virgülü: 5. A. a. "Özgür, uzun yıllar sonunda yurduna dönmüştü" 5. A. b. "Öyle bir durum, herkesi mutlu eder" 5. B. Nesne virgülü: 5. B. a. "Kitabı, yarına kadar bitirmelisin" 5. B. b. "Çok şükür, o sorunu, kazasız belâsız çözdük" 5. C. Belirteçlik virgülü: 5. C. a. "Yarın, kesinlikle geliyorsun; bekliyorum" 5. C. b. "Ankara'da, çok sevdiği birçok arkadaşı vardı" 5. C. c. "Benim için, bu lokmayı da ye lûtfen" 5. C. ç. "Onu buraya, mutlaka gtirmelisiniz" 5. Ç. Bağlaç virgülü: 5. Ç. a. "Herkes geldi, ama Songül gelmedi" 5. Ç. b. "Sen haklısın, ancak ben de haklıyım" 5. Ç. c. "Herkes mutlu, ama, sen mutsuzsun. Neden?" 5. Ç. ç. "Bunlar doğru, fakat, benim sözlerim de doğru" 5. D. Kipsel sözcük virgülü: 5. D. a. "Murat Aylin'i sevmiyordu. Oysaki, Aylin; Murat için canını bile verirdi. Onu o derece seviyordu yani" 5. D. b. "Bugünkü işimiz bitti. Dolayısıyla, gidebilirsiniz" 5. E. Cümle-cümlecik virgülü: 5. E. a. "Ben sana kaç kezdir, böyle bir terslik olsun, istemiyorum, diyorum. Neden hâlâ bu tür şeyler oluyor?!" 5. E. b. "Ayten Barış'a, sık sık ara beni, dedi" 5. E. c. "Şimdi beni anladın, sanıyorum" 5. E. ç. "Özlem biliyordu, Yiğit dönecekti" 5. F. Ad öbeği içi virgül: 5. F. a. "Ahmet'in, kitabını getirdim" 5. F. b. "Buraya geldiğimde ilkin o sinir bozucu, adamı görmüştüm" 5. F. c. "Odada Ali'nin, Hasan'ın, Ömer'in eşyaları vardı" 5. F. ç. "Öner işine özenli, sâkin, kendi hâlinde bir gençti" Gelelim örneklerle betimlemeye çalıştığım ÇTT'deki bu virgül kullanımlarına ilişkin çeşitli yorum ve değerlendirmelerime: Birinci olarak şunu belirteyim: Bu virgül kullanımlarının hepsini de doğru, uygun bulmuyorum; görüşümce azı doğru ve uygundur, çoğu değildir. Örneğin sıralama, seslenme, açımlama, alıntı ve cümle-cümlecik virgüllerinin ÇTT'deki kullanımları bütünüyle doğrudur, uygundur. Ad öbeği içi virgüller için 5. F. c ile 5. F. ç örneklerinde gösterilen kullanımlar bütünüyle doğru, uygunken 5. F. a ile 5. F. b örneklerinde gösterilen kullanımlar görüşümce doğru, uygun değildir; ad öbeklerini (sıfat öbekleri de bu bölütün: kategorinin içinde düşünülmeli) bölerek anlamca bütünlüklerini bozmaktadır. Koşut biçimde "5. Ç. Bağlaç virgülü" olarak adlandırdığım virgül türünün 5. Ç. a ile 5. Ç. b örneklerindeki kullanımları bütünüyle doğru, uygundur, ancak 5. Ç. c ile 5. Ç. ç örneklerindeki kullanımları görüşümce doğru, uygun değildir. Bunlardan başka; ÇTT'deki virgül kullanımları olarak "5. A. Özne virgülü", "5. B. Nesne virgülü", "5. C. Belirteçlik virgülü", "5. D. Kipsel sözcük virgülü" biçiminde adlandırarak sunduğum ve karşılarında kullanımları örneklenerek bölümlenen virgül kullanımları da hiç bir biçimde doğru ve uygun değildir. Ancak bu cümle ögelerini cümle içindeki kullanımlarında öbür ögelerden ayırmak, özel önem verip vurgulamak, seçikleştirmek, öbür ögelerle karışmalarını önlemek kesinkes gerekiyorsa, o durumda noktalı virgül kullanılabilir. Ne de olsa, noktalı virgül "büyük virgül"dür.

Saygılarımla.