SELLA TURCİCA

Kafatasımızda Bulunan,  Adı Türklere Adanmış Önemli Bir Kemik:

Şu an kafamızın içinde "Türk" adında önemli bir yapının olduğundan çoğu kişi habersiz. Oysa çok çok eskiden içimizdeki bir parçaya Türklere adanmış bir ad verilmiş. Madem bizimle bir ilgisi var, Sella Turcica ( ''sella tursika'' biçiminde okunur) adlı bu yapıyı yakından tanıyalım.

Anatomi dersi alan öğrenciler için en kek sorulardan biridir Sella Turcica. Çünkü akılda kalıcıdır, adı ''Türklere'' adanmıştır. 

Peki ama neden?

Roma döneminde anatomiye duyulan ilgi büyüktü. O dönemde kafatasındaki bu yapıyı inceleyen kişi, onu bir nesneye benzetti: ''Türk eyeri''.

Bu ad ilk kez, Padua Üniversitesinin ünlü anatomi bilgini Adrianus Spigelius (1578 - 1625) tarafından kullanıldı.

Bir de o yıllar Osmanlı dönemine denk geldiği için diğer ülkeler Türk kültüründen daha kolay etkileniyordu. Yurt dışında da Türkler binicilikle özdeşleştirilirdi, bu durumun yansımalarından biridir aslında.

Adı veren bilim insanının ölümünden iki yıl sonra ise, öğrencisi tarafından yayımlanan 'De Humani Corporis Fabrica (İnsan Vücudu Fabrikası)' adlı eserle, bu söz literatüre kazandırıldı.

Terim, değişik dünya dillerine yine aynı anlama gelecek biçimde çevrilmiş:

• İngilizce: Turkish saddle
• Almanca: Türkensattel
• Fransızca: Selle Turcique
• Arapça: Serc-i Turki

Posterior hipofiz'in hipotalamus'tan aşağı doğru uzanarak üzerine yerleştiği bir kemiktir.

Bu yapının işlevi hiç sıradan değil; genel kesim tarafından bilinmese de, vücudumuzun en önemli parçalarından biri.

Hipofiz bezi, Sella Turcica'ya "oturduğu" için adın verilmesi yalnızca biçiminden kaynaklı bir benzetmeye dayanmıyor anlayacağınız.

Hipofiz bezi, endokrin ve sinir sistemi arasındaki en büyük organizasyon ağını kontrol ediyor. Vücut içi denge için gerekli olan birçok hormonun kontrolünden sorumlu.

Dememiz odur ki; kafamızın içinde önemli bir rolü olan bir yapının adında "Türk" deyimi geçiyor. Bu yüzden kendisinden haberdar olmamızda fayda var.

• Sella Turcica dışında bilim literatürüne Türk adıyla kazandırılmış, tüm dünyada genelgeçer olan değişik adlardan da söz edelim:

• Deroceras Turcicum

1894 yılında Simroth adlı bilim insanı tarafından Türkiye'de keşfedilen, akciğer solunumu yapan sümüklü böcek türüdür.

• Heart Turcica

Yeditepe Üniversitesi kardiyologları tarafından icat edilen, Türk yapımı ilk sol ventrikül pompa sistemidir.

• Prangos Turcica

Diğer adı Türk çaşırıdır. Selçuk Üniversitesinden Doç. Dr. Ahmet Duran tarafından Osmaniye ilinde 2005 yılında keşfedilmiştir. Bilim dünyasına bu adıyla kazandırılmış Türk bitkisidir. Etkileri bakımından Viagra'ya rakip bir bitkidir. Amanos Dağları'nda yetişmekte olan bu bitki, yerel halkın dedeleri tarafından yıllardır kullanılmaktaymış.

• Hersiliola Turcica

Yeni keşfedilen, Türkiye'de yaşayan bir örümcek türü. Türkiyeli hersiliola anlamına geliyor.

• Thermopsis Turcica

Dünyada yalnızca Konya'nın Akşehir ilçesindeki Akşehir Gölü çevresinde yetişen baklagillerden bir bitkidir. Selçuk Üniversitesi bilim insanlarınca 1983 yılında Akşehir Gölü çevresinde yapılan araştırmalar sırasında keşfedilmiş, literatüre kazandırılmıştır. Aynı zamanda bir çiçekten üç meyve verme özelliğine sahip tek bitkidir.

• Createagus Turcica

Dilimizde Türk alıcı denilen bitkidir. Hacettepe Üniversitesinden Doç. Dr. Ali Dönmez tarafından bilim literatürüne kazandırılmıştır.

• Centaurea Turcica

Peygamberçiçeğinin Latince adıdır. Kırıkkale Üniversitesinden Doç. Dr. Ahmet Duran ve Doç. Dr. Ergin Hamzaoğlu tarafından bu adıyla bilim dünyasına kazandırılmıştır.

• Aethionema Turcicum

Türk kayagülü adlı çiçek türüdür, nesli tükenmek üzeredir.

• Eurythoe Turcica

Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi araştırmacıları tarafından keşfedilmiş, yalnızca Türkiye'de yaşayan yeni bir deniz çıyanı türüdür.

• Paonia Turcica

Türk şakayığının Latince adıdır.

• Laffitteina Turcica

Prof. Doktor Nurdan İnan'ın mikropaleontoloji bilimine kazandırdığı, 2003 yılında Tecer Dağları'nda bulduğu bentik foraminifer fosilidir.

• Cobitis Turcica

Çöpçü balığının Latince adıdır.

• Muscari Turcicum

Türk misk sümbülü de denir. Konya'nın Bozkır ilçesinde, 2007 yılında keşfedilmiştir bu misk kokulu bitki.

• Colchicum Turcicum

Türkiye'ye özgü endemik soğanlı çiçek türüdür. Tarhana çiçeği veya Türk güz çiğdemi diye de bilinir.

• Exserohilum Turcicum

Mısır yaprağı yanığı hastalığına neden olan mantar türü.

Bunlar yalnızca bır kaç taneleriydi...

ONEİDA Yönetimine teşekkürler.

(Selim Sarısoy)