Türkçeden Dünya Dillerine  Geçen Sözcükler

Türkçeden ingilizceye geçen 100 kelime, ingilizceden türkçeye geçen kelimeler alfabetik, ingilizce'den türkçe'ye geçen kelimeler, ingilizce ve türkçe yazılışı ortak kelimeler, ingilizceden türkçeye geçen kelimeler tdk, türkçeden yabancı dillere geçen kelimeler nelerdir, arapçadan ingilizceye geçen kelimeler, ingilizceden türkçeye direk geçen kelimeler,

Dünya dillerinin söz varlığına Türkçenin verdiği sözlerden en çok bilineni yoğurt olmakla birlikte bacanak, çakal, damga, dolma, düğme, kayık, kazan, köşk, ocak, sarma gibi çok sayıda sözcük başka dillere geçmiştir.

Arapça ve Farsça gibi dillerden Türkçeye giren alıntılardan; Türkçe aracılığıyla başka dillere geçen divan, kahve, kervansaray, kubbe, sultan gibi sözcüklerin de eklenmesiyle dünya dillerine verintilerimizin on binin üzerinde olduğu ortaya konulmuştur (Karaağaç, 2008).

Yoğurt, köşk, çakal gibi bazı sözcüklerin birkaç dile birden geçtiği göz önüne alınarak her biri ayrı ayrı sayıldığında bütün dünya dillerindeki toplam verintilerimizin yirmi binin üzerinde olduğu görülür.

Türkçeden en fazla sözcüğün geçtiği dil Sırpçadır. Bir zamanlar dokuz bine yakın sözcüğün bulunduğu belirlenmiştir. Bugün Sırpçada sayısı yedi bine yaklaşan Türkçe alıntıdan badzanak ‘bacanak’, balta ‘balta’, düsek ‘döşek’, jorgan ‘yorgan’, kâjmak ‘kaymak’, ödiak ‘ocak’ bunlardan yalnızca birkaçıdır. Sırp Türkolog Dr. Mirjana Marinkoviç, 2008 yılında Belgrad’da çıkan bir dergide Türkçe sözlerin Sırpçadaki yoğunluğunu ve kullanım sıklığını ele almıştır.

Bulgarcadan Türkçeye geçen yirmi iki söze karşılık Bulgarcada ajran ‘ayran’, bej ‘bey’, boyadziya ‘boyacı’, gjuvec ‘güveç’, djuzen ‘düzen’, djuseme ‘döşeme’ gibi yaklaşık altı yüz Türkçe alıntı kullanılmaktadır.

Türkçedeki bir Arnavutça alıntı söze karşılık Arnavutçada birkaç yüz Türkçe alıntı belirlenmiştir: arpaxhik ‘arpacık’, ashik ‘aşık kemiği’, bullgur ‘bulgur’, dizgjin ‘dizgin’, gjerdek ~ gjurdek ‘gerdek’, jufke yufka’.

Macarca on beş alıntıya karşın Türkçenin bu dile verdiği sözcük sayısı bine yakındır: acs ‘ağaççı, dülger’, arok ‘ark’, erdem ‘erdem’, kecske ‘keçi’, szakâl ‘sakal’, teve ‘deve’. Bu sözcükler içerisinde Türkçe ile tarihsel ilişkileri bulunan Macarların en eski dönemlerinde Türkçeden alıntıları Türkolojinin ilgi çekici konularından biridir.

 

Alıntıladığımız herhangi bir sözcük olmamasına karşın Rumenceye verdiğimiz Türkçe sözlerin sayısı da birkaç yüzdür: aba ‘aba’, bairac ‘bayrak’, caic, caica ‘kayık, sandal’, caragios, caraghios ‘kukla oyunu, Karagöz’, iavaş ‘yavaş’, odabâş ‘odabaşı’.

Rusçadan Türkiye Türkçesine geçen otuz dokuz söze karşılık Rusçanın Türk yazı dillerinden ve lehçelerinden alıntılarının sayısı bin beş yüzün üzerindedir. Bu söz varlığının bir bölümü aynı coğrafyada yaşayan Türk yazı dillerinden ve lehçelerinden Rusçaya geçmiştir. ajva ‘ayva’, burcak ‘burçak’, iserga ‘ısırga, küpe’, kurdjuk ‘kuyruk’, tamga ‘damga’, utjug ‘ütü’.

 

Günümüz Türkçesindeki bin üç yüz yetmiş beş alıntıya karşın Farsçada iki bine yakın Türkçe sözün kullanıldığı belirlenmiştir. Bu sözlerin bir bölümü İran’da hüküm süren Türk hanedanları döneminde ve İran’da yaşamakta olan Türk soylutopluluklardan alıntılamadır: bayrak ‘bayrak’, gelengiden ‘mekanizma’, kaştık ‘kaşık’, urdek ‘ördek’, yagi ‘yağı, düşman’.

 

Türkiye Türkçesinde bugün alıntı bulunmasa da Hintçe ve Urducadaki birkaç yüz Türkçe sözcük içerisinde begüm bir unvan’, bulak ‘pınar’, khazanchi ‘kazancı’, kiyma ‘kıyma’, tamancba ‘tabanca’, top ‘top’ gibi örnekler dikkat çeker.

En fazla sözcük aldığımız dil olan Arapçanın çeşitli ülkelerdeki lehçelerinde kullanıldığı belirlenen binbaşı ‘binbaşı’, çalgı ‘çalgı, müzik aleti’, doşag ‘döşek’, sincak çoğulu sanScik ‘sancak’, tümân ‘tümen, on bin’, üdacı ‘odacı’ gibi sözcükler Türkçe alıntılardan yalnızca birkaçıdır.

Türkçe Sözlük teki beş yüz on üç alıntıya karşın İngilizcedeki Türkçe alıntıların sayısı dört yüzün üzerindedir. Ancak bu sayının bir bölümünü Türkçe aracılığıyla geçen Arapça, Farsça kökenli sözcükler oluşturur. Türkçe kökenli alıntıların sayısı ise yüze yakındır: bosh ‘saçma; değersiz’, caique ‘kayık’, dolma ‘dolma’, döner ‘döner kebabı’, jackal ‘çakal’, kilim ‘kilim’.

Türkçedeki 5.500 ’ün üzerindeki Fransızca alıntıya karşılık bu dile geçen Türkçe kökenli sözcük sayısı yüze yakındır:

agha, aga ‘ağa’, doliman ‘dolama, yenleri düğmeli ve dar manşetli uzun elbise’, khan ‘han’, kiosque ‘köşk’, koumys ‘kımız’, odalique ‘odalık’.

Almancadaki Türkçe kökenli birkaç sözcüğe Dolmetscher ‘dilmaç, çevirmen’, Dolmusch ‘dolmuş’, Joghurt ‘yoğurt’, Kajak ‘kayak’ örnekleri verilebilir.

Dünya dillerindeki Türkçe alıntıların eski ve yeni oluşlarına göre bir değerlendirme yapıldığında en son verdiğimiz sözcüklerin döner ve dolmuş olması, verintilerin de niteliğini ortaya koyar. Toplumlar; bilimde, teknolojide, uygarlıkta üretken oldukları, dünya siyesetinde bir güç hâline geldikleri dönemlerde başka dillere sözcüklerini de verirler. Ancak, bilimde, teknolojide, uygarlıkta tüketici olan toplumların başka dillere katkıları da sınırlıdır. Türkler de bilimde, teknikte, uygarlıkta üretken; dünya siyasetinde egemen oldukları dönemlerde başka dillere sözcükler vermişlerdir.

Dilimizi koruyup geliştirerek, bilim ve sanatta bolca üretim yaparak ülkemizi ve dilimizi yücültmeye çalışmalıyız .

Saygılarımızla. TDH

Türkçeden İngilizceye geçen kelimeler, Türkçeden yabancı dillere geçen kelimeler nelerdir?

Türkçenin, varsıllığı dünya dillerine 20.000 dolayında sözcük vermesine yol açmıştır.

TDK tarafından yapılan araştırmalara göre Türkçe yabancı dillere 20 binin üzerinde sözcük vermiştir.

Yabancı dillere geçen son Türkçe kelimelerin "döner" ve "dolmuş" olduğu tespit edilmiş. Son yıllarda ise Türkçeden diğer dillere kelime geçişinin durma noktasına gelmesinin nedeni olarak, bazı uzmanlarca Türkçenin yozlaştırılması, doğru ve etkin kullanılmaması gösteriliyor.

Bugün İngilizceye Türkçeden geçmiş bulunan kelime sayısının 470 olduğunu yine TDK'nın araştırmalarından biliyoruz.

Bakalım İngilizcedeki Türkçe kökenli belli başlı sözcükler hangileriymiş?

(Arapça ve Farsça kökenli olup Türkçe üzerinden İngilizceye geçenler de verilmiştir.)

Arapça-Farsçadan İngilizceye geçen sözcükler.

SIFIR

Avrupa toplumu sıfır sayısını hem kelime olarak hem kavramsal olarak Kuzey Afrika’daki Arap kültüründen aldı. Daha önceden roma rakamlarında sıfırı kullanmayan Avrupalılar, Arapçada yer alan “sifr” kelimesini ve matematiksel alanda kullanacağı rakamları Arapçadan aldı. Sifr kelmesi zamanla “zero” ya dönüştü ve dile yerleşmiş oldu. Türkçede kullandığımız sıfır kelimesi de İngilizcedeki zero kelimesi Arapçadaki “sifr” dan geliyor.

CEBİR

Sıfır ve diğer rakamların Arapçadan girdiği İngilizce’ye önemli bir matematiksel konu olan cebir de Arapçadan girmiştir. Arapça parçaların bir araya getirilmesi anlamına gelen “Al-jabr” kelimesinden gelen cebir, İngizlicede “algebra” olarak yerleşmiştir.

ADOBE

Ünlü yazılım firması olarak akıllara kazınmış olan Adobe firmasının da adını aldığı adobe kelimesi Arapça kökenli. Güneş altında kurutulmuş tuğla anlamına gelen kelime aslında İngilizceye İspanyolcadan geçmiş, İspanyolcaya ise Arapçadan geçmiştir. Al-tub kelimesi zamanla dönüşerek adobe kelimesine dönüşmüştür.

SAFARİ

Türkçede de kullanılan “sefer” kelimesi Arapçadan gelmiştir, İngilizcede “safari” olarak kullanılan keşif gezisi anlamına gelen kelime de Arapçadaki sefer kelimesine dayanıyor.

SOFA

Dilimizde kullanılan ve kanepe anlamına gelen “sofa” kelimesi İngilizce’de de aynı anlamda kullanılmaktadır. İki kelimenin de kökeni Arapçadaki “suffa” kelimesinden gelmektedir.

TURUNCU

İngilizcede “orange” Türkçede “turuncu” olarak kullanılan iki kelimenin de kökeni aynı kelimeye dayanıyor. Arapçadaki “naranj” kelimesi, hem İngilizce “orange” olarak adlandırılan portakal meyvesinin hem de turuncu renginin geldiği kelime olarak görülüyor.

ŞEKER

İngilizce “sugar” olarak isimlendirilen şeker kelimesi, Farsçadaki “şakar” kelimesinden gelmektedir. Türkçede “şeker” kelimesine dönüşen “sakar”, İngilizcede “sugar” kelimesine dönüşmüştür.

ŞEKERLEME

Candy, İngilizcede birçok şekerleme türünü karşılamaktadır. Arapçada “qand” kelimesinden gelen “candy” kelimesi, İngilizceye giren Arapça kelime örneklerindendir.

ŞURUP

Türkçede “şurup”, İngilizcede “syrup” olarak geçen kelime, Arapçadaki “sharab” kelimesinden gelmiştir.

KAHVE

Arapça “gahvah” kelimesi Türkçeye “kahve” olarak gelmiş, Türkçeden İngilizceye ise “coffee” olarak geçmiştir.

ALKOL

Belki de en şaşırtıcı kelime alkol. Alkol kelimesi Türkçeye İngilizceye ve daha birçok dile Arapçadan gelmiştir. Kökeni “el-kuhl” olan alkol kelimesi, kozmetik alanda kullanılan bir toz olan “kuhl” dan gelmektedir.

DERGİ

Arapçadaki “makzin” kelimesi, İtalyancaya “magazzino”, Fransızcaya “magasin”, İngilizceye “magazine” olarak geçmiştir. Birçok dilde depo olarak kullanılan kelime İngilizcede dergi anlamına gelmektedir.

Türkçeden ingilizceye geçen 100 kelime, ingilizceden türkçeye geçen kelimeler alfabetik, ingilizce'den türkçe'ye geçen kelimeler, ingilizce ve türkçe yazılışı ortak kelimeler, ingilizceden türkçeye geçen kelimeler tdk, türkçeden yabancı dillere geçen kelimeler nelerdir, arapçadan ingilizceye geçen kelimeler, ingilizceden türkçeye direk geçen kelimeler,