Türkçenin En Eski Köklerinden Biri: Ka- Fiil Kökü

TÜRKÇENİN EN ESKİ KÖKLERİNDEN BİRİ: KA- FİİL KÖKÜ

Her ne kadar Türkoloji dünyası Türkçenin kök sözcüklerine oldukça mesafeli yaklaşsa da bazı sözcüklerin en küçük parçalarına yapılan karşılaştırmalar ile inilebiliyor. Tarihî metinlerde bu köklere rastlanılmadığı için söz konusu parçaların kök kabul edilmesi biraz önce belirttiğim gibi akademik camiada sık görülen bir durum değil. Hacıeminoğlu gibi bazı dilcilerin bu konuda daha cesur davranarak tek heceli sözcük köklerini kabul ettiğini de belirtelim.

Türkçenin bazı sözcüklerinin kök anlamları karşılaştırılarak en eski köklere ulaşabilmek mümkün bir şey.  Bu köklerden biri ka- fiil kökü.

Tarihî dönemlerdeki sözcükleri hiç göz önünde bulundurmasanız bile Türkiye Türkçesinde bazı sözcüklerin karşılaştırılması Türkçenin ka- şeklinde bir fiil köküne sahip olduğunu gösteriyor. Bu kökün anlamı “karışmak, bütünleşmek”. Bu fiilin varlığı, tarihî belgelerde görülmediği için kanıtlanamaz ama kan- kat- kal- kar- fiillerinin Türkiye Türkçesindeki varlığı ve kullanımları karşılaştırılarak bu köke ulaşılabilir. Mesela,

• Bu kökün dönüşlülük eki almış biçimi kan- eylemidir:

“Suyu kana kana içtim” cümlesinde günümüzde doymak anlamıyla kullandığımız bu fiilin kök anlamının karışmak, bütünleşmek olduğu seziliyor.

• Aynı fiilin ettirgenlik eki almış hali kat- fiilidir.

Kat- fiilinin kök anlamı “karıştırmak, bütünleştirmektir” yani.  Bir nesneyi diğer nesneye katmak o nesneyi diğer nesneye karıştırmak ve bütünleştirmektir sonuçta. Bu sözcükten de katı sözcüğü türetilmiş.

• Ka- fiilinin yine dönüşlülük eki almış diğer biçimi kal- eylemidir.

Bir yerde kalmak o yere karışmak, o yerle bütünleşmektir. “–l “ ekini almış tüm dönüşlü eylemler gibi bu fiil de edilgen fiil olarak bu eki almış ama zamanla dönüşlülük anlamına geçiş yapmış olmalıdır.

• Ka- fiilinin ettirgenlik eki almış diğer biçimi kar- eylemidir.”

Kâğıtları kardı.”cümlesinde olduğu gibi Karıştırmak anlamına gelen kar- eyleminin ka- fiilinden geldiğini söylemek için çok zeki olmak gerekmiyor.

Tarihî dönemlerde farklı anlamlardaki sözcükler taranarak bu kökten gelen daha pek çok sözcüğün bulunabileceğine eminim.