-yor eki nasıl ortaya çıktı?
-yor eki nasıl ortaya çıktı?
Tarihî yazı dillerinde şimdiki zamanı ifade etmek için kullanılan “…-A/-I/-U turur/durur” tasvirî fiili ile “…-A/-I/-U yorı-r” tasvirî fiilinin işlevleri aynı olsa da ekleşme süreçleri farklıdır.
“tur-/dur-” yardımcı fiili ile kurulan “…-A/-I/-U turur/durur” tasvirî fiilindeki geniş zaman eki düşünce ekleşme başlamış fakat zarf fiil eki kullanımdan düşmemiştir.
Bu zarf fiil ekinin bugün bile varlığını sürdürdüğü çağdaş yazı dillerindeki kullanımlarında görülmektedir. Ancak “yorı-” yardımcı fiili ile kurulan “…-A/-I/-U yorı-r” tasvirî fiilindeki geniş zaman eki hece yutumu yoluyla kullanımdan düşünce “yorı-” yardımcı fiili ekleşmiştir.
Söz konusu tasvirî fiilde yer alan“-A” zarf fiili, güvenilir b ahis siteleri, ekin darlaştırıcı etkisiyle darlaşarak diğer zarf fiil ekleriyle beraber zarf fiil hüviyetini kaybedip bağlayıcı ünlüye dönüşmüştür.
Bu durum, “yorı-” yardımcı fiilinin ekleşme sürecini hızlandırmış, nitekim Osmanlı Türkçesi döneminde “-yor” eki ortaya çıkmıştır. Bugün şimdiki zamanı ifade etmek için kullanılan “-yor” eki de zaman anlamını yardımcı fiil olarak görev aldığı tasvirî fiile zaman anlamı katan geniş zaman ekinden aldığından şimdiki zamanı ifade etmek için başlangıçtan bugüne doğrudan veya dolaylı olarak geniş zaman eklerinden yararlanıldığı söylenebilir.
Yard. Doç. Dr. Şahap Bulak
