BİLİM DİLİ VE MESLEK DİLİ
bilim dili (scientific language): Herhangi bir bilim dalında çalışanların kullandıkları, genel dilin bütün bireylerce kullanılan söz ve anlamlarından ayrı dil kullanımı, bilim dili olarak bilinir. Bilim dilinde sözler ve yapılar, bireysel olan anlamlandırmaya veya yoruma kapalı metinlerdir; bu yüzden, bilim dilinde ‘ben’ yoktur, ‘biz’ vardır.
Bilim dilinde sözlerin iğretilemeli anlamlarından kaçınılır. Bu dil, bilim dalının terim ve deyimlerine dayanır; bu dilin sözlüğünün büyük bölümünü, terimler ve meslek argosunun sözleri oluşturur: din dili, astronomi dili, hukuk dili, tıp dili, felsefe dili, teknoloji dili,trafik dili birer bilim dilidir. krş. meslek dili, terim.
meslek dili (vocational language):
Herhangi bir mesleğe ait olan dil kullanımı, meslek dili olarak bilinir. Meslek dilinin kullandığı sözlük, bir mesleğe ait terim sözlüğüdür. Meslektaşlar arasındaki konuşmalarda, herkesin anladığı bir söz dizimi, fakat herkesin çok az anladığı söz ve anlamlar söz konusudur.
Kısacası, bir dilin günlük ortak dil kullanımları yanında, o dilin çeşitli mesleklere ait kullanımları da söz konudur. İşte ortak ve ölçünlü dilde kullanımları pek yaygın olmayan terim sözlüklerine veya sözlerin terim anlamlarına dayalı bu dil kullanımı, meslek dilidir.
Her mesleğin kendine özgü bir dili vardır. Bu dili geliştirmek uğruna, kafa patlatılır, ter dökülür, dirsek çürütülür. Meslek ve meslek bilgisi ne kadar gelişmişse, dili de elbette o kadar gelişmiş olacaktır.
Yabancı bir dil öğrenirken bile, o dildeki belirli bir mesleğe ait olan bölümü öğrenmek, ayrı bir çabayı gerektirir. Dahası, ilk dilimizde bile bilmediğimiz bir mesleği veya onun sözlüğünü öğrenmek de, ancak özel çabalarla olur.
Hayatını toplumun sosyal kurtuluşuna ve esenliğine adamış, eğitim hayatında bir haftada, belki bir başka insanın bir yılda okumayacağı kadar okumuş bir bilginin meslek dilinde kullandığı terimler, pek çok insanın bir ömür boyu edindikleri dilden fazladır.
Bu yolda yürüyen çeşitli meslek sahiplerinin, sizinle meslek dillerini kullanmadan diyalog kurmaları, size olan saygılarındandır. Bu kişilerin, yıllarca eğitimini aldıkları bir mesleğe ait terimleri, kolayca anlaşılır olmak uğruna, ilkokul dördüncü sınıf sosyal bilgiler veya fen bilgisi kitaplarına yazarmış gibi kullanmaları, bu durumu açıkça ortaya koyar.
Toplumların yapıları, bilindiği gibi, mesleklerin bileşkesinden oluşur. Bu yüzden, meslek dilinin bu ortak dilin dışına taşan kullanımları, genel sözlüklerin söz ve anlamca beslendikleri kaynaklardan biridir.
Meslek dilinin ögelerinden yalnız ortak yazı dilinde veya günlük dilde değil, zaman zaman edebi dilde de yararlanılır: taburcu ol- ‘iyileşerek tabura geri dönmek > iyileşerek hastaneden ayrılmak’; gazla- ‘gazlandırmak > gaz vermek, gaz pedalına basmak > hızlanmak > çekip gitmek’; çak- ‘vurmak > anlamak; sınıfta kalmak’; okut- ‘okutmak > satmak’; yelkenleri indir- ‘yelken indirmek > ısrarından vazgeçmek’; Yanımızdan jet gibi geçti. ‘Yanımızdan hızla geçti.’ krş. kişi dili, topluluk dili, argo.
