Kazak Türkçesi, Kazak Alfabesi, Kazakça Alfabe

Kazak Alfabesi, Kazak Türkçesi, Kazakça, Kazakça Dersler

Kazakçanın temel kurallarını görsel haline getirerek ilginize sunduk. Yararlı olması dileğiyle... Derleme (galeriye) tıklayınız.

Kazak Alfabesi

Kazak Alfabesi

Kazak Alfabesi; Kazakçayı yazmak için kullanılan alfabedir.

Kazak Kiril yazısı Kazakistan ve Moğolistan'da kullanılır. Bu alfabe kazak Türkçesindeki sesleri göstermek için Rus alfabesinde ki otuz üç harfe, dokuz harf daha ilave edilip kırk iki harfli olarak bin dokuz yüz kırk yılında Amanjolov tarafından sunulmuştur. Kazakça Kıpçak bölgesine ait Kazakistan'da konuşulan medeni Türk yazı dillerinden biridir. Kazak alfabesi Noğay ve Karakalpak Türkçesine çok yakın bir dildir. Dünyada Yaklaşık 16 milyon kişi, Kazakistan'da on milyon kişi tarafından Kazak Türkçesi kullanılmaktadır ve konuşulmaktadır. Moğolistan'daki bayan ölke eyaletindeki nüfüsun % 98'i Kazak Türkleri oluşturmaktadır. Bu ildeki nüfusun çok büyük bir bölümü Kazak Türkçesi ile konuşmaktadır. Kazakçada erkek başına ve sonuna bay, bek, han, gali gibi ekler yapılması yaygındır. Kız isimlerinde ise gül, nur kullanımı çoğunluktadır.

Kazak alfabesinde Türkçe kökenli kelimelerde başındaki y harfi, J harfine dönüşmüştür. Kazak alfabesinde eklerde de aynı şekilde değişmeler olmaktadır. Yabancı asıllı kelimelerde bu değişmeler görülmez. Kazak alfabesinde j harfiyle yazılan kelimeler bazı ağızlarda şive olarak C olarak söylenmektedir. Ayrıca konuşma dilinde İlk hecede ö harfi ya da ü harfi gelirse ikinci ya da üçüncü hecelerde de gelebilir. Bu yazıda olmaz. Kazakça da üç farklı şimdiki zaman vardır. Bunlar;

  • Genel şimdiki zaman,
  • Kesin şimdiki zaman,
  • Belirsiz şimdiki zaman şeklindedir.

Kazakçanın eski alfabesi 38 harfli Orhun yazısıyla yazılmıştır.

Günümüzde ise Kazakçada bazı ek harfler kullanılarak Latin alfabesi, Arap alfabesi ve Kiril alfabesi ile yazılabilmektedir. Kiril alfabeli, Kazakistan alfabesi kırk iki harf olup içerisinde pek çok işaret bulunmaktadır. Kazak alfabesindeki harflerin incesi, kalını genizden olanı, nazal olanı, hırıltılı olanı, geniş olanı, kalınlaştıranı ve kalın ün verenleri vardır. Kazak alfabesinde Rusya'dan alınan ödünç kelimeler vardır. En fazla Çin, İran, ve Afganistan da kullanılan kazak Arap alfabesinde 29 harf bulunur.
Kazakistan'da kazak Kiril yazısı için kullanılan standart Windows klavyesinde Kazakça da bulunan fakat Rusça'da bulunmayan karakterler Rusça klavyenin numara düğmelerine yerleştirilmiştir. Kazak Türkleri genişletilmiş dokuz kazak harfi ile Rus harflerini kullanabilirler ve kullanırlar. Kazak alfabesi Ural-Altay dil ailesine ve Orta Asya bölgesine aittir. Kazak alfabesi Kırgız Türkçesine yakındır ve benzerler. Kazak alfabesi Kıpçak öbeğine ait olan bir alfabedir. Kazaklar kazak alfabesinden latin alfabesine geçişin önemli ve gerekli olduğunu düşünmeye başlamışlardır. 2012 yılında Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev 2025 yılında latin alfabesine geçeceklerini söylemiştir. Fakat aydınlar arasında bile latin alfabesine geçilmesini istemeyen kişiler de bulunmaktadır. Altmış altı kişilik yazarlar ve aydınlar grubu latin alfabesine geçilmesini istemediklerini dile getirmişlerdir. Bu aydınlar ve yazarlar tam tersi kazak dilinin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi taraftarıdırlar.

Kazakça, Kazakistan’da 10 milyon kişi tarafından konuşulan çağdaş Türk yazı dilidir. Kıpçak öbeğine ait olan Kazakça, dünyada Kazakistan dâhil olmak üzere toplam 16 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Moğolistan’da bulunan Bayan Ölgey eyaletinin nüfusu %90’a yaklaşan oranda Kazak Türkleri ağırlıklıdır. Bu nedenle bu eyalette yaşayan kişilerin neredeyse tamamı Kazak Türkçesi konuşurlar ve yazı sistemi olarak da Kazak Kiril Alfabesini kullanırlar.

Kazakça Türkiye’de konuşulan Türkçeye yakın bir dil olmakla beraber Azeri Türkçesi kadar yakın olan bir dil değildir. Kazakça kelimelerin arasında binlerce Türkçe kelime bulunmasına rağmen bazı değişikliklere uğrayarak kullanılmaktadırlar. Örneğin ağaç kelimesi ağaş olarak (ç’ler ş’ye dönüşür), baş kelimesi bas olarak (ş’ler s’ye dönüşür), yıl kelimesi jıl olarak (y’ler j’ye dönüşür) kullanılmaktadır. Kelimelerin aldığı eklerde de aynı değişiklikler yapılır. Ama yabancı dillerden Türkçeye girmiş olan kelimelerde, örneğin Şükür kelimesinde bu değişiklikler yapılmaz, Şükir şeklinde telaffuz edilir.

Latin harfleri ve karşılığı olan Kiril harfleri

Bu dil Kazakistan’ın anadili olmasına rağmen Rusça’nın kullanımı da oldukça yaygındır. Nüfusunun önemli bir kısmı (özellikle bağımsızlığını kazanmadan önce) Ruslardan oluşan ülkede resmi yazışmalar dâhil birçok alanda Rus dilinin de kullanıldığı söylenebilir. Ama ülkedeki Rus nüfusunun azalması ile birlikte Kazakistan’ın resmi dili olan Kazakçanın kullanımı artmış ve milliyetçi görüşler sayesinde önem kazanmıştır.

Kazakistan’da kullanılan alfabelerin XX.yüzyıl içinde birkaç defa değiştiği görülebilir. Sovyetler Birliği’ne dâhil olan diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Kazakistan’da da Arap Alfabesi, Latin Alfabesi ve Kiril Alfabesi kullanılmıştır.

XX.yüzyıl başlarında Çarlık Rusya’sında yaşanan değişimler Kazakistan’ı da etkilemişti. 1920’lere kadar çeşitli ayaklanmaların ve siyasi çalkantıların egemen olduğu bölgede Arap alfabesi kullanılıyordu. 1920 senesinde Sovyetler Birliği himayesine geçen Kazakistan, 1928 yılında Türkiye’de yapılan harf devriminin etkisiyle o günlerde alınan Birleştirilmiş Yeni Türk Alfabesi kararına istinaden 1929 yılında Latin Alfabesinden uyarlanan alfabeyi kullanmaya başladı. Bu alfabeyi 1940’lı yıllara kadar kullandılar ama 1940 yılında Sovyetler Birliği’nin uyguladığı Böl ve Yönet politikası gereği yaptığı baskılar sonucunda, 33 harfli Kiril Alfabesine 9 harfin eklenmesiyle oluşturulan Kazak Kiril Alfabesine geçiş yaptılar. Bu alfabe en çok karaktere sahip olan Kiril alfabesi versiyonudur.

SELAMLAŞMA

Merhaba! Сәлеметсіз бе ! [Salyemyetsız bye]

Günaydın! Қайырлы таң! [Kayırlı tan: nazal n]

İyi günler! Қайырлы күн! [Kayırlı kun]

İyi akşamlar! Қайырлы кеш! [Kayırlı kyeş]

İyi geceler! Жақсы жатып жайлы тұрыңыз! [Jaksı jatıp jaylı turınız]

Selam! Сәлем! [Salyem:1.ә-Açık,2. e -Kapalı e, ye ]

Sizi gördüğüme sevindim! Siz görmekten mutlu oldum!

Сізді көргеніме қуаныштымын! [Sızdı körgyenimye kuanıştımın]

Hoş geldiniz! Қош келдіңздер! [Koş keldinizdyer]

Nasılsınız?(Nasıl gidiyor?) Қалайсыздар? [Kalaysızdar: ince k]

Nasılsın? Қалайсыңдар? [Kalaysındar: ince k]

Nasılsın? Хал қалай? [Hal kalay: ince k]

Nasılsınız? Халіңіз қалай? [Haliniz kalay: ince k,nazal n]

Nasılsınız? Халдеріңіз қалай? [Halderiniz kalay: ince k, nazal n]

İyim, teşekkür ederim. Рақмет, жақсы. [Rakmet, jaksı: ince k]

Allah’ın yardımıyla. Алла деп. [Alla dep]

Ya sen nasılsın? Сен өзің қалайсың? [Syen özin kalaysın: ince k, nazal n]

Allah’a şükür. Шүкір алла. [Şükir alla ]

Ya sen? Ал сен ше? [Al syen şye ]

Ya siz? Ал сіз ше? [Al siz şye]

Fena değil. Жаман емес. [Jaman yemyes]

Yeni ne var ne yok? Қандай жаңалык бар? [Kanday janalık bar: ince k ]

Kazakça Günlük Sözcüklere Örnekler

Salem ---- Selam
Kazaksız ba? ---- Kazak mısınız?
Kaydan keldiniz?---- Nerelisiniz?
Jaksı --- iyi / güzel
Kel --- gel
Yok/ hayır --- jok
Nege ? --- Niye
Kalay? --- Nasıl?
Paraqşan ---- Sayfa
Unatamın --- Beğeniyorum
Jaksı köremin --- seviyorum / hoşlanıyorum
**********************************
Mırza ---- Bey
Hanım ----- Hanım
Otinemin ---- Lütfen
Karnım aştı ---- Karnım acıktı
Şöldedim ---- Susadım
Manızdı ------ Önemli
Adastım ---- Kayboldum
Bilemin ----- Biliyorum
Bilmeimin ----- Bilmiyorum
Kalaymın ------ İstiyorum
Kalamaymın ---- İstemiyorum
***********************
Burada ------Bul jerde
Şurada ---- Anav jakta
Orada --- Ol jakta
Sağda ----- On jakta
Solda ------ Sol jakta
Ne tarafta? ----- Kay jakta?
Önde ----- Alda
Arkada --- Artta
***********************
pansiyon ---- jatakhana
tuvalet --- darethana
hastane ----- avruhana
durak ----- ayaldama
oda ---- bölme
doktor --- dariger
eczane ---- darihana
fotoğrafçı --- fotosuvretşi
kütüphane --- kitaphana
postahane --- poşta
fırın ---- peş
kuyumcu -- zerger
kuaför --- şaştaraz
ayakkabı -- ayak kiym

***********************
gibi ---- sıyaktı / sekildi
şey ---- narse
defa / kez ---- ret
memnun ---- rıza
izin ---- ruksat
ders --- sabak
resim --- suret
daha --- tagı
birkaç ---- talay
ama --- bırak
ayıp --- uyat
beğendim --- magan unadı
ev --- üy
şarkı -- an
şarkıcı ---- anşi
tane --- dana
yapmak --- jasau
yumuşak --- jumsak
affet ----- keşir
böyle --- osılay
ileri --- alga
yağmur ---- janbır
kar ---- kar
yaz --- jaz
kış --- kıs
Bugün --- bugun
Dün --- Keş
Yarın ---- Erten
Kala - şehir
Hafta --- Apta
**************
Hala ---- apa
Amca ---- agay
Teyze --- Tate
Baba -- Ake
Anne -- Ana
Kardeş -- bavır / karındas


1. Aa: alac - алаш
2. Bb: buw - бу, biy - би
3. Cc: cac - шаш, cec - шеш
4. Dd: daw - дау, däw - дәу
5. Ee: ec - еш, es - ес
6. Gg: sogıw - соғу, sögiw - сөгу
7. Iı: ıyık - иық
8. Jj: jak - жақ, jek - жек, jıy - жи
9. Kk: kırgız - қырғыз, kirgiz - кіргіз, kıy - қи, kiy - ки
10. Ll: lak - лақ, lek - лек
11. Mm: mıy - ми
12. Nn: nuw - ну, nanıw - нану
13. Oo: okıw - оқу
14. Pp: pıcak - пышақ, pon - фон
15. Rr: ruw - ру
16. Ss: sulı - сұлы, sulıw - сұлу, suwlı - сулы
17. Tt: tuw - ту, tatıw - тату, tıyıw - тыю, tiyiw - тию
18. Uu: ulı - ұлы, ulıw - ұлу, uwlı - улы
19. Ww: awla - аула, alıwa - алуа, uw - у
20. Yy: ay - ай, aya - ая, ayıw - аю
21. Zz: zerttew - зерттеу
22. Ää: än - ән
23. İi: in - ін, iy - и
24. Öö: ön - өн
25. Üü: ün - үн
26. Ŋŋ: oŋ - оң, öŋ - өң

ABECELER (ALFABELER) İÇİN TIKLAYINIZ

Göktürk alfabesi için tıklayınız.

Türk dünyası alfabeleri için tıklayınız.

Kazak alfabesi için tıklayınız

Kırgız alfabesi için tıklayınız.

Osmanlı alfabesi için tıklayınız.

Rus alfabesi için tıklayınız.

Tatar alfabesi için tıklayınız.

Sağır-Dilsiz alfabesi için tıklayınız.

Bulgar alfabesi için tıklayınız.

Çin alfabesi için tıklayınız.

Yunan alfabesi için tıklayınız.

Enokyan alfabesi için tıklayınız.

Sanskrit alfabesi için tıklayınız.

Kiril alfabesi için tıklayınız.

Viking alfabesi için tıklayınız.

Mors alfabesi için tıklayınız.

Körler alfabesi, Braille alfabesi için tıklayınız.

Mısır alfabesi için tıklayınız.

Uygur alfabesi için tıklayınız.

Moğol alfabesi için tıklayınız.

Tatar alfabesi, Sağır-Dilsiz alfabesi,  Bulgar alfabesi, Çin alfabesi,  Yunan alfabesi,

1. Aa: alac - алаш
2. Bb: buw - бу, biy - би
3. Cc: cac - шаш, cec - шеш
4. Dd: daw - дау, däw - дәу
5. Ee: ec - еш, es - ес
6. Gg: sogıw - соғу, sögiw - сөгу
7. Iı: ıyık - иық
8. Jj: jak - жақ, jek - жек, jıy - жи
9. Kk: kırgız - қырғыз, kirgiz - кіргіз, kıy - қи, kiy - ки
10. Ll: lak - лақ, lek - лек
11. Mm: mıy - ми
12. Nn: nuw - ну, nanıw - нану
13. Oo: okıw - оқу
14. Pp: pıcak - пышақ, pon - фон
15. Rr: ruw - ру
16. Ss: sulı - сұлы, sulıw - сұлу, suwlı - сулы
17. Tt: tuw - ту, tatıw - тату, tıyıw - тыю, tiyiw - тию
18. Uu: ulı - ұлы, ulıw - ұлу, uwlı - улы
19. Ww: awla - аула, alıwa - алуа, uw - у
20. Yy: ay - ай, aya - ая, ayıw - аю
21. Zz: zerttew - зерттеу
22. Ää: än - ән
23. İi: in - ін, iy - и
24. Öö: ön - өн
25. Üü: ün - үн
26. Ŋŋ: oŋ - оң, öŋ - өң

KAZAKÇA İLE İLGİLİ TÜM YAZILARI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ:

KAZAK TÜRKÇESİ

kazakça öğreniyorum, kazakça alfabe, kazakça çeviri, kazakça cümleler, kazakça günlük kelimeler, kazakça kelimeler ve anlamları, kazakça gramer, kazakça Türkçe sözlük indir

Kazak Türkçesi, Kazakça, Türk Lehçeleri, Türk Lehçeleri, kazakça öğreniyorum, kazakça alfabe, kazakça çeviri, kazakça cümleler, kazakça günlük kelimeler, kazakça kelimeler ve anlamları, kazakça gramer, kazakça Türkçe sözlük indir

Yorumlar (0)