Yapım Ekleri Nelerdir? Çeşitleri, Özellikleri, Örnekleri
Yapım Ekleri Nelerdir? Çeşitleri, Özellikleri, Örnekleri, Yapım ekleri, Çekim Ekleri, Yapım ekleri örnekleri, yapım ekleri 4. sınıf, yapım ekleri test, yapım ekleri 5. Sınıf, isimden isim yapım ekleri, isim çekim ekleri örnekleri, çekim ekleri, 6. Sınıf, isim çekim ekleri örnekleri, çekim ekleri konu anlatımı, 5. sınıf çekim ekleri, 4. sınıf fiil çekim ekleri, yapım ve çekim ekleri
Yapım Ekleri Nelerdir? Çeşitleri, Özellikleri, Örnekleri |
Yapım ekleri, mevcut kelimelerden (isim ve fiil köklerinden) farklı ve yeni anlamlı kelimeler türetmeye yarayan eklerdir. Nesneleri karşılayan isimlerle hareketleri karşılayan fillerin kökleri farklıdır:
Birbirine yakın olan nesne ve hareketlere ait kelimeler aynı kökten türeyen kelimelerdir. Bu bakımdan türemiş kelimelerin kökleriyle mutlaka bir anlam ilişkileri olmalıdır:
Yapım ekleri isim ve fiil köklerine gelerek yeni isimler ve filler türetirler. bu ekler kökten hemen sonra gelirler. Çekim ekleri yapım eklerinden sonra gelir:
Bu bakımdan yapım eklerini iki başlık altında inceleyebiliriz: A) İsim Yapan Yapım Ekleri:
B) Fiil Yapan Yapım Ekleri:
A) İSİM YAPAN YAPIM EKLERİ İsim veya fiil kök ve gövdelerinden yeni isimler türeten eklerdir. Türkçemizde sıkça kullanılan yapım ekleri şunlardır:
-lİk * Yer isimleri yapar: kömürlük, kitaplık, tuzluk, odunluk, ağaçlık, zeytinlik, çöplük... * Alet ve araç isimleri yapar: başlık, kulaklık, gecelik, gözlük, önlük... * Topluluk isimleri yapar: gençlik, insanlık, Türklük... * Soyut isimler yapar: gençlik, insanlık, Türklük, çocukluk, hanımlık, kardeşlik, Müslümanlık, kulluk, erkeklik, bilgelik... * Sınırlama, ayırma, ölçü tahsis anlamı taşıyan isimler yapar: bayramlık, kışlık, akşamlık, gömleklik, hediyelik, ömürlük, haftalık, aylık... * Sıfatlara gelerek durum bildiren isimler yapar: iyilik, güzellik, küçüklük... * Meslek isimleri yapar: öğretmenlik, doktorluk, veterinerlik, eczacılık, arıcılık, demircilik, kılavuzluk, rehberlik... * Bu ekle türetilen ekler sıfat olarak da kullanılabilirler. İsimle sıfat arasında tür farkı olduğu için bu yönde soru sorulabilir:
-cE Yapım Eki: * Dil isimleri yapar: Türkçe, Almanca, Arapça, Farsça.. * Yer isimleri yapar: Çatalca, Yenice, Çamlıca, Taşlıca, Ilıca... * Hayvan ve bitki isimleri yapar: delice, karaca, kokarca, yumuşakça... -cİ Yapım Eki: * İsim, sıfat, zarf türetir:
-lİ Yapım Eki: * Soyut ve somut isimler ve sıfat türetir. Özel isimlere getirildiğinde kesme işaretiyle ayrılmaz. * Kişinin nereli olduğunu bildirir:
* Bir şeyin içinde daha çok ne bulunduğunu bildirir:
* Soy, devlet bildirir:
* Durum (medenî hâl) bildirir:
* Renk bildirir; ikileme kurar:
* Kişinin sahip olduğu özelliği bildirir:
Diğerleri:
-sİz Yapım Eki: * -li ekinin olumsuzunu yapar. Ama -li ekini almış her kelimenin -siz ile olumsuzu yapılmaz:
* İsim, sıfat ve zarf türetir:
-ki Yapım Eki: * Zaman ve yer bildiren kelimelerden sıfat yapar. Bu sıfatlar isimleşebilir. -ki ve -kü şekillerinde kullanılır.
* Yer bildiren kelimelerde -de hâl ekiyle birlikte kullanılır:
-tİ Yapım Eki: * Yansımalardan isim türetir:
Diğer ekler:
Fiil kök ve gövdelerinden isim türetirler. Mastar ekleri:-mEk * Bütün fiil kök ve gövdelerine getirilebilir. Fillerin isimlerini türetir. Bu yüzden bu eklere isim-fiil (mastar) eki; bu kelimelere de isim-fiil (mastar) denir.
* Bu ek kalıplaşarak kalıcı nesne isimleri de türetebilir; bunlar isim-fiil değil, doğrudan isimdirler:
-mE Yapım Eki: * -mEk eki gibidir. Ama -mEk kullanılan her yerde -mE kullanılamaz. Bu ek de bütün fiil kök ve gövdelerine gelerek; onlardan fiil ismi türetir (isim-fiil yapar):
* Bu ek de -mEk gibi kalıcı nesne isimleri yapar:
* Bu ek niteleme sıfatı da türetir:
-İş Yapım Eki: * Bu da mastar ekidir. Diğerleri gibi bütün fiil kök ve gövdelerine getirilebilir. Kalıcı nesne isimleri yapabilir:
Kalıcı nesne isimleri:
Sıfat-fiil ekleri: Sıfat-fiil ekleri de mastar ekleri gibi fiilden isim ve sıfat yapan işlek eklerdir: -En Yapım Eki: * Fiili yapanı, edeni bildirir. İsim ve sıfat yapar:
-Esİ Yapım Eki: * Sıfat ve isim yapar:
-mEz Yapım Eki: * Olumsuzluk bildirir. -°r'nin olumsuzunu yapar, ama her zaman değil:
-°r Yapım Eki: * İsim ve sıfat yapar:
-dİk Yapım Eki: * İsim ve sıfat yapar:
-EcEk Yapım Eki: * İsim ve sıfat yapar:
-mİş Yapım Eki: * İsim ve sıfat yapar:
Diğer ekler: -İm Eklendiği fiille ilgili hâl, durum, iş ifade eder. O işle ilgili, o işten doğan varlık, eşya, yer isimleri yapar.
-Gİ Fiilin bildirdiği hareketle ilgili çeşitli nesneleri karşılayan isimler yapar:
-Gİn Anlama büyüme ve aşırılık katar; yapanı, olanı bildirir; yapılan nesneyi veya işi karşılar. Sıfat, isim ve zarf türetir:
Keskin sirke, olgun davrandı, soygun yapılmadı... -İ İsim ve sıfat türetir:
-İcİ Çokluk, aşırılık, devamlılık bildirir; -En sıfat-fiil eki gibi failin niteliğini bildirir. Sıfat, isim ve zarf yapar:
-k Fiilde bildirilen harekete uğramış olan veya o hareketten ortaya çıkmış nesneleri karşılayan isimler yapar; bunlar sıfat ve zarf olarak da kullanılır:
-kEn İsim ve sıfat yapar:
-tİ:
-Ek:
-ç:
-ntI:
-e:
Bu ekler isim ve fiil kök ve gövdelerinden fiil gövdeleri türetirler:
Fiil yapan ekler, isime veya fiile getirilişine göre ikiyte ayrılır: İsimden fil yapan ekler, Fiilden isin yapan ekler
Bu ekler isim kök ve gövdelerinden fiil gövdeleri türetirler:
En çok kullanılan isimden fiil yapan ekler şunlardır: -lE Yapım Eki: Çok kullanışlı bir ektir. Birçok isimden fiil yapabilir:
-El Yapım Eki: Genellikle sıfatlardan fiil yapar:
-l Yapım Eki: Bazı sıfatlardan oluş filleri yapar:
-E Yapım Eki: Fazla işlek değildir:
-°r Yapım Eki: Daha çok renk isimlerinden sonra gelir:
-dE Yapım Eki: Yansımalara getirilir:
-msE Yapım Eki: Fazla işlek değildir:
-sE Yapım Eki: Fazla işlek değildir:
-lEş Yapım Eki: Bazı isimlere getirilir:
-lEn Yapım Eki: Bir şeye sonradan sahip olma anlamı katar:
Fiil kök ve gövdelerine getirilerek fiil gövdesi türeten eklerdir: -t Yapım Eki: Çatı ekidir; geçişsiz fiilleri geçişli (oldurgan) yapar; geçişli fiillerin de geçişliliğini artırır (ettirgen yapar). Genellikle ünlüyle biten fiillere gelir:
-°r Yapım Eki: Çatı ekidir. "-t" ile aynı görevdedir; oldurganlık ve ettirgenlik görevi vardır. genellikle ünsüzle biten fiillere gelir:
-Dİr Yapım Eki: Çatı ekidir; geçişsiz fiilleri geçişli (oldurgan) yapar; geçişli fiillerin de geçişlilik derecesini artırır (ettirgen yapar):
-l Yapım Eki: Çatı ekidir; edilgen ve dönüşlü fiil yapar:
-n Yapım Eki: Çatı ekidir; edilgen ve dönüşlü fiiller yapar:
-ş Yapım Eki: Çatı ekidir; işteş fiil yapar:
-ElE Yapım Eki: Devamlılık, anlatılan işin art arda yapıldığını bildirir:
|
TÜRKÇE ADLAR
A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
ARAPÇA ADLAR
A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z